Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do p.o. Prezesa Telewizji Polskiej w sprawie wolności wypowiedzi dziennikarzy pracowników Telewizji Polskiej.

Rzecznik Praw Obywatelskich powziął informację o treści umów zawieranych przez Telewizję Polską z aktorami zgodnie z którymi podpisujący umowę zobowiązuje się, że nie będzie prezentować swojego stanowiska lub poglądów w sprawach politycznych w mediach lub w serwisach społecznościowych. Oznacza to, że zatrudnianie u nadawcy publicznego wiąże się ze znaczącym ograniczeniem wolności słowa. Tego typu klauzule budzą zaniepokojenie Rzecznika, zwłaszcza pod kątem ich potencjalnej niezgodności z obowiązującymi konstytucyjnymi i europejskimi standardami wolności wypowiedzi. Omawiana klauzula bardzo głęboko ingeruje w wolność wypowiedzi dziennikarzy i pracowników prowadząc niemalże do pozbawienia go jego istoty.

Rzecznik zauważa, że prawo pracownika do krytycznej oceny pracodawcy nie może budzić wątpliwości jako element przysługującej każdemu i zagwarantowanej w Konstytucji wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Podkreślenia wymaga również fakt, że pracownicy Telewizji Publicznej prezentują swoje poglądy nie tylko jako pracownicy, ale także jako dziennikarze. Kwestią dopuszczalności zwolnienia pracownika-dziennikarza lub też ukarania go przez pracodawcę za jego wypowiedzi zajmował się Europejski Trybunał Praw Człowieka w kontekście naruszenia Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W orzecznictwie Trybunału pojawia się kwestia szczególnej roli dziennikarza jako sygnalisty informującego społeczeństwo o nieprawidłowościach lub dostrzeżonych zagrożeniach. W konsekwencji, Trybunał wielokrotnie reagował na próby wpływania na dziennikarską wolność słowa oraz przyjął, że z uwagi na rolę dziennikarzy w demokratycznym społeczeństwie, władze mediów publicznych w dużo większym stopniu niż inni pracodawcy mają obowiązek zagwarantować im możliwość wykonywania pracy bez nacisków oraz wpływania na treści przez nich przekazywane. Standard ten odnosi się bez wątpienia także do Telewizji Polskiej.

Rzecznik wskazał również, że stosownie do art. 41 Prawa prasowego publikowanie rzetelnych, zgodnych z zasadami współżycia społecznego ujemnych ocen działalności twórczej, zawodowej lub publicznej służy krytyce społecznej i pozostaje pod ochroną prawa. Natomiast ten, kto utrudnia lub tłumi krytykę prasową, ponosi odpowiedzialność karną (art. 44 ust. 1 Prawa prasowego). Karze podlega również ten, kto nadużywając stanowiska lub funkcji działa na szkodę innej osoby z powodu krytyki prasowej, opublikowanej w społecznie uzasadnionym interesie (art. 44 ust. 2 Prawa prasowego). W świetle powołanych przepisów Prawa prasowego pod ochroną prawa znajdują się również ujemne oceny działalności Polskiej Telewizji. Żaden przepis Prawa prasowego nie wyłącza bowiem pracowników z kręgu podmiotów uprawnionych do korzystania z prawa do krytyki. Krytyka ta zaś, jeśli jest rzetelna i zgodna z zasadami współżycia społecznego, pozostaje pod ochroną prawa.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do p.o. Prezesa Telewizji Polskiej z prośbą o zmianę praktyki zawierania umów z pracownikami w sposób gwarantujący pracownikom ochronę ich konstytucyjnie gwarantowanej wolności wypowiedzi.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Członkowie Zarządu TVP S.A. w piśmie z 6 sierpnia 2020 r. zapewnili, że zaproponowane postanowienia umowne mają na celu zachować ściśle artystyczny i apolityczny charakter współpracy artystów z Telewizją Polską. Wskazali też, że aktorzy pierwszo- i drugoplanowi w produkcjach telewizyjnych i serialach TVP S.A. są identyfikowani ze Spółką i co za tym idzie, ich wypowiedzi i opinie prezentowane w mediach oraz serwisach społecznościowych, silnie oddziaływają na kształtowanie poglądów społeczeństwa i często są odczytywane jako opinia TVP S.A., co stoi w sprzeczności z koniecznością zachowania apolitycznego charakteru nadawcy publicznego. W piśmie zwrócono również uwagę na fakt, że w znacznej części wystąpienia Rzecznika poruszone zostały kwestie dotyczące pracowników i zakazu publicznej krytyki pracodawcy. Z całą stanowczością podkreślono zatem, że Telewizja Polska przestrzega prawa pracownicze, w żaden sposób nie ogranicza tych praw oraz nie pozbawia pracowników możliwości zajmowania krytycznego stanowiska wobec pracodawcy.