Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie konieczności zapewnienia realnej dostępności do domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży - ofiar przemocy.

Na konieczność poprawy stanu przestrzegania praw osób doświadczających przemocy w bliskich relacjach Rzecznik Praw Obywatelskich wskazywał kilkukrotnie sygnalizując m.in. problemy związane z ograniczeniami w dostępie do miejsc bezpiecznego schronienia. Mimo upływu lat, kwestie te jednak wciąż pozostają nierozwiązane.

Standard podstawowych usług świadczonych przez domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży określa rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 8 marca 2005 r. w sprawie domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. W procesie zapewnienia schronienia dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży będących ofiarami przemocy lub znajdujących się w innej sytuacji kryzysowej najistotniejszą rolę odgrywają powiaty, które zgodnie z art. 19 pkt 11 ustawy o pomocy społecznej (dalej jako: u.p.s.) zobowiązane są do prowadzenia domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Nałożenie na powiaty obowiązku prowadzenia domów nie oznacza, że każdy musi utworzyć własny ośrodek wsparcia, jednak musi być przygotowany do realizacji zadania poprzez np. zawarcie stosownego porozumienia z inną jednostką samorządu terytorialnego.

Najwyższa Izba Kontroli w latach 2016-2019 dokonała przeglądu realizacji przez samorządy powiatowe zadania własnego, jakim jest prowadzenie domu dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Wyniki przeprowadzonej kontroli wskazują, iż 95% jednostek samorządu terytorialnego nie realizowało w sposób prawidłowy tego zadania.

Analiza przedstawionych przez NIK ustaleń kontroli nasuwa szereg krytycznych uwag i zastrzeżeń. Rzecznik podziela ocenę, wyrażoną w opublikowanej w maju 2020 r. przez Najwyższą Izbę Kontroli Informacji "Wsparcie dla potrzebujących schronienia matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży", iż działania większości samorządowych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej nie zapewniły odpowiedniego wsparcia potrzebującym schronienia matkom z małoletnimi dziećmi oraz kobietom w ciąży. Na uwzględnienie zasługują także wskazywane przez NIK postulaty wdrożenia działań zmierzających do zapewnienia przez samorządy powiatowe realizacji obowiązkowych zadań.

W opinii Rzecznika konieczna jest systemowa analiza dostępu do placówek dedykowanych matkom z małoletnimi dziećmi i kobietom w ciąży (także w zakresie dostępności placówek dla osób z niepełnosprawnościami) w celu oszacowania skali i przyczyn aktualnego stanu, prowadzącego w istocie do ograniczeń w uzyskaniu pomocy przez osoby potrzebujące. W tym aspekcie szczególnie istotne jest także dokonanie oceny realizacji przez organy nadzoru, tj. wojewodów zadań wynikających z art. 22 u.p.s.

Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o przedstawienie stanowiska odnośnie wskazywanych problemów oraz podjęcie stosownych działań na rzecz zapewnienia osobom potrzebującym realnego dostępu do domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pismem z dnia 24 lipca 2020 r. poinformowała Rzecznika Praw Obywatelskich, że prowadzenie domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży jest zadaniem własnym powiatu. W związku z tym to na samorządach powiatowych ciąży obowiązek oszacowania potrzeb w przedmiotowym zakresie i to samorządy powinny być przygotowane do udzielenia wsparcia samotnym matkom i kobietom w ciąży, które tej formy pomocy potrzebują. Zdaniem Ministerstwa za nieprawidłową należy uznać sytuację, gdy powiat uchyla się od obowiązku ustawowego i każdorazowo umieszcza osoby wymagające wsparcia w placówkach prowadzonych przez inne samorządy. Odnosząc się do postulatu dotyczącego wprowadzenia rozwiązań systemowych w zakresie obowiązku prowadzenia rejestru domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, wydawania zezwoleń na prowadzenie oraz sprawowanie nadzoru i kontroli Sekretarz Stanu zauważyła, że zgodnie z art. 22 pkt 8 ustawy o pomocy społecznej do zadań wojewody należy m.in. nadzór nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Zadanie to jest wypełniane przez wojewodę w odniesieniu do wszystkich placówek, bez względu na to czy, obowiązkiem ustawowym jest wydanie zezwolenia na prowadzenie placówki, czy też nie. Nie znajduje więc uzasadnienia wniosek o wprowadzenie obowiązku wydawania zezwoleń na prowadzenie domów dla samotnych matek i kobiet w ciąży. Natomiast rozważony zostanie wniosek dotyczący utworzenia stosownego rejestru przedmiotowych placówek.