Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Edukacji Narodowej w sprawie konieczności zniesienia ograniczenia co do wyboru szkoły przez osoby o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich - z perspektywy prawa do równego traktowania - wciąż wzbudza przepis art. 127 ust. 13 Prawa oświatowego (dalej jako: "u.p.o."), zgodnie z którym starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, na wniosek rodziców, zapewnia mu odpowiednią formę kształcenia, uwzględniając rodzaj niepełnosprawności. Zgodnie zaś z ust. 15 tego artykułu, jeżeli powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie prowadzi szkoły specjalnej lub ośrodka, o którym mowa w art. 2 pkt 7 u.p.o., odpowiednich ze względu na rodzaj niepełnosprawności, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego powiatu prowadzącego taką szkołę lub ośrodek, który dysponuje wolnymi miejscami.

Ze wskazanych przepisów wynika, że uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, do których w dużej mierze zaliczają się osoby z niepełnosprawnościami, są - w przeciwieństwie do pozostałych uczniów - objęci rejonizacją. Placówki położone dalej niż w najbliższym powiecie od ich miejsca zamieszkania są de facto niedostępne dla tej grupy uczniów - jest to brak dostępności na poziomie prawnym oraz bariera systemowa.

Tego rodzaju zróżnicowanie sytuacji uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w stosunku do tych, którzy nie legitymują się orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, w opinii Rzecznika nie wydaje się być uzasadnione i może prowadzić do ograniczenia prawa do edukacji tej grupy uczniów.

Rzecznik podkreślił, że ograniczenie wynikające z art. 127 ust. 13 i 15 u.p.o. należy rozpatrywać w kategorii postanowień o skutku dyskryminacyjnym, a tym samym jako naruszenie zasady równego dostępu do wykształcenia. Ponadto, zgodnie z art. 24 ust. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, osobom z niepełnosprawnościami gwarantuje się prawo do nauki bez dyskryminacji i na zasadach równych szans. Równość dostępu do wykształcenia oznacza zaś, że każdy powinien mieć jednakową możliwość podjęcia nauki w szkole każdego szczebla.

W związku z powyższym, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o analizę przedstawionego problemu i podjęcie niezbędnych działań legislacyjnych w celu zniesienia ograniczenia co do wyboru szkoły przez osoby o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej w piśmie z 1 lipca 2020 r. wyjaśniła, że kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież: niepełnosprawną, niedostosowaną społecznie, zagrożoną niedostosowaniem społecznym - wymagającą stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Ostateczną decyzję o wyborze formy kształcenia podejmują rodzice dziecka, którzy zgodnie z Konstytucją mają wyłączne prawo do decydowania o swoim dziecku, o ile prawo to nie zostanie im ograniczone lub nie zostaną go pozbawieni. Przepisy prawa oświatowego nie naruszają konstytucyjnej zasady powszechnego i równego dostępu do wykształcenia obywateli. Respektują również prawa uczniów objętych kształceniem specjalnym do edukacji, w tym edukacji włączającej odbywającej się przede wszystkim w szkołach ogólnodostępnych, wynikającej z realizowania przez Polskę postanowień Konwencji praw osób niepełnosprawnych. Sekretarz Stanu zauważyła również, że użycie w przepisach prawa oświatowego określenia wskazującego, że starosta kieruje dziecko do szkoły nie oznacza obowiązku wydawania skierowania. Należy je rozumieć, jako wskazanie miejsca realizacji obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. Ponadto, przepisy Prawa oświatowego, regulujące kwestie przyjmowania uczniów, w tym objętych kształceniem specjalnym, do publicznych szkół ogólnodostępnych i integracyjnych oraz placówek innych niż specjalne nie dotyczą uczniów, których rodzice wybrali kształcenie w szkole specjalnej, w tym, np. ponadpodstawowej. Przepisy nie wskazują na obowiązek pozyskania zgody lub skierowania starosty właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ucznia, jeśli dyrektor szkoły ponadpodstawowej specjalnej podejmie decyzję o przyjęciu ucznia do szkoły.