Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2.

W związku z przyjęciem przez Parlament ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV- 2 (dalej jako: „ustawa”), zastrzeżenia Rzecznika Praw Obywatelskich budzą w szczególności regulacje dotyczące następujących zagadnień: poleceń wydawanych przez organy władzy podmiotom publicznym i prywatnym – w ujęciu systemowym; poleceń wydawanych przez organy władzy podmiotom

publicznym i prywatnym w zakresie gospodarowania odpadami; wstrzymania i zawieszenia biegu terminów w postępowaniu administracyjnym.

Rzecznik zauważył, że przyjęta ustawa przewiduje możliwość wydawania poleceń w drodze decyzji administracyjnej przez organy władzy podmiotom publicznym i prywatnym. Polecenia te podlegają natychmiastowemu wykonaniu z dniem ich doręczenia lub ogłoszenia i nie wymagają uzasadnienia. Podkreślenia wymaga, że ustawodawca posłużył się klauzulą generalną "w związku z przeciwdziałaniem COVID-19", co powoduje, że organy administracji państwowej dysponują dużą uznaniowością w zakresie ich wydawania. Uznaniowość działania organów, wynikająca z braku ustanowienia w ustawie precyzyjnie określonych przesłanek oraz wyłączenie obowiązku uzasadnienia decyzji w przedmiocie wydania polecenia, może prowadzić do arbitralnej ingerencji w konstytucyjne prawa obywateli.

Rzecznik zwrócił uwagę, że brak uzasadnienia decyzji zawierającej polecenie skierowane do podmiotu prywatnego uniemożliwia prawidłową kontrolę instancyjną takiej decyzji, a także jej kontrolę sądowo-administracyjną. W ustawie dodano również możliwość wydawania poleceń z zakresu gospodarowania odpadami medycznymi przez wytwórcę, choć sama ustawa nie precyzuje o jakie odpady chodzi, to biorąc pod uwagę fakt, że ustawa dotyczy Covid - 19, to najprawdopodobniej ustawodawcy chodziło o odpady medyczne zakaźne. Zdaniem Rzecznika powinno to jednak być jednoznacznie wskazane w przepisie. Rzecznik zauważył także, że magazynowanie odpadów przez wytwórcę, czyli przede wszystkim przez szpitale, może okazać się realnie niewykonalne, jeśli dotychczas jednostki te były przygotowane najwyżej na "wstępne magazynowanie" w związku ze zbieraniem odpadów na bieżąco. Projektowany przepis nie określa również terminu magazynowania. Ma on być określony w poleceniu, co zwiększa pole jego uznaniowości i znacznie osłabia pozycję ewentualnego adresata polecenia.

Ustawa przewiduje również wstrzymanie i zawieszenie terminów w postępowaniu administracyjnym. Jakkolwiek przepis art. 15zzr tej ustawy enumeratywnie określa rodzaje terminów administracyjnych ulegających "zamrożeniu", to przepis art. 15 zzs, stanowiący o terminach procesowych już tego nie czyni. Przepis ten nie precyzuje, jakie terminy procesowe nie rozpoczynają biegu lub mają być zawieszone. Wobec różnych propozycji wykładni pojęcia "termin procesowy" funkcjonujących w doktrynie, pojawia się tu wątpliwość, czy chodzi tu o wszystkie terminy tj. dla stron postępowania do dokonania określonych czynności, czy tylko dla organów.

Zdaniem Rzecznika niedoprecyzowanie tej kwestii wprowadza stan niepewności w kontekście gwarancji procesowych dla obywateli, co jest nie do zaakceptowania w demokratycznym państwie prawa.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z prośbą o zajęcie stanowiska.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 2 czerwca 2020 r. poinformował, że przywołane w wystąpieniu Rzecznika unormowania specustawy, dotyczące poleceń wydawanych przez organy administracji rządowej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 (art. 11 i art. 11a) oraz wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów procesowych i sądowych (art. 15zzs), stanowią/stanowiły istotne składniki szerokiego spektrum działań służących ochronie obywateli przed negatywnymi skutkami epidemii. Celem uregulowanego specustawą wstrzymania rozpoczęcia i zawieszenia biegu terminów m.in. w postępowaniach administracyjnych i sądowoadministracyjnych w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii była ochrona ich uczestników przed konsekwencjami ewentualnego braku możliwości czynnego udziału w tych postępowaniach, spowodowanego rygorami dystansu społecznego. Rozwiązanie to uwzględniało zarazem wynikające z tych samych okoliczności ograniczenie aktywności organów administracji publicznej i sądów. Przedmiotowa regulacja spełniła swoją funkcję i na podstawie art. 46 pkt 20 ustawy o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 została uchylona z dniem 16 maja 2020 r.