Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie prac nad projektem ustawy o tarczy antykryzysowej.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. wprowadza w art. 46 zmiany w ustawie o dowodach osobistych, w szczególności w zakresie art. 68 w ust. 4 pkt 2, który aktualnie dopuszcza, by inne podmioty – jeżeli wykażą w tym interes faktyczny, mogły mieć dostęp do danych w trybie ograniczonej transmisji danych. Ponadto, w art. 47 wprowadzono zmiany w ustawie o ewidencji ludności, mające podobne znaczenie, tj. wprowadzono do tekstu tej ustawy kategorię interesu faktycznego, jako uzasadnienie dla dostępu do danych o obywatelach.

W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich zastąpienie w ustawie o dowodach osobistych przesłanki interesu prawnego niejasną i zupełnie dowolną przesłanką interesu faktycznego, jest zbyt daleko posuniętą swobodą w udzielaniu podmiotom (jakimkolwiek), które taki interes faktyczny wykażą, dostępu - w sytuacji ograniczonej teletransmisji danych - do danych osobowych obywateli. Powyższe ujęcie stwarza duże ryzyko dowolności oceny, a tym samym nadużywania tego uprawnienia, w celu otworzenia swobodnego dostępu do danych obywateli.

W przypadku zmiany dokonanej w ustawie o ewidencji ludności dodano wprawdzie, a nie zastąpiono jak w ustawie o dowodach osobistych, przesłankę interesu faktycznego do istniejących wymagań, jakie podmioty mają wykazać, by uzyskać dostęp do danych, jednak nadal nie wiadomo co oznacza ta kategoria i jak dalece ustawodawca otwiera w ten sposób dostęp do informacji o obywatelach. Z art. 51 ust. 2 Konstytucji wynika natomiast, że władze publiczne nie mogą udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. W świetle art. 51 ust. 2 Konstytucji kategoria interesu faktycznego (a więc celowości czy przydatności) nie jest więc wystarczająca. Udostępnienie danych musi być niezbędne w demokratycznym państwie prawnym, a więc musi także realizować inne konstytucyjnie wartości, które uzasadniają poświęcenie autonomii informacyjnej jednostki. Z tego punktu widzenia klauzula interesu faktycznego w żadnej mierze nie mieści się wśród tych klauzul, które uzasadniają ograniczenie konstytucyjnych praw podmiotowych jednostki.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z prośbą o przedstawienie swojego stanowiska w sprawie zasygnalizowanych wyżej wątpliwości.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 21 listopada 2022 r. poinformował, iż stanowisko w sprawie uzyskiwania dostępu do danych o obywatelach powinien przedstawić minister właściwy do spraw informatyzacji. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z ustawą o dowodach osobistych dane z Rejestru Dowodów Osobistych, w trybie pełnej i ograniczonej teletransmisji danych, udostępnia minister właściwy do spraw informatyzacji. Minister ten udostępnia także dane z rejestru PESEL, za pomocą urządzeń teletransmisji danych, w tym w drodze weryfikacji - stosownie do art. 50 ust. 1 pkt 1 ustawy o ewidencji ludności. Kwestionowana w wystąpieniu RPO zmiana art. 68 ust. 4 pkt 2 ustawy o dowodach osobistych, podobnie jak zmiana art. 49 ust. 2 i 2a ustawy o ewidencji ludności, wprowadzona ustawą o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 dotyczy obszaru działania ministra właściwego do spraw informatyzacji.