Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie stosowania tzw. "zażaleń poziomych".

Rzecznik Praw Obywatelskich powziął wątpliwość co do stosowania "zażaleń poziomych" czyli zażaleń kierowanych do innego składu sądu pierwszej instancji w postępowaniach rodzinnych. Rozwiązanie to wobec ogółu spraw cywilnych obowiązuje od wejścia w życie nowelizacji z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Podstawowa wątpliwość dotyczy tego, czy zażalenie, wnoszone na mocy przepisów szczególnych, w tym wypadku art. 59816 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego, powinno być rozpoznawane przez inny skład tego samego sądu, czy też przez sąd drugiej instancji. Zagadnienie to zostało przedstawione Sądowi Najwyższemu przez Sąd Okręgowy. Zdaniem Sądu pytającego regulacje zawarte w art. 394 § 1 KPC i 3941a KPC są równorzędne, wobec czego nie można z nich wyprowadzić wniosku, że wolą ustawodawcy było przyznanie prymatu zażaleniom poziomym bądź zażaleniom wnoszonym do sądu drugiej instancji.

Sąd Najwyższy w ewentualnym orzeczeniu będzie mógł rozstrzygnąć jedynie to konkretne zagadnienie prawne, dotyczące tylko zażaleń na postanowienie w przedmiocie nakazania zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej osobie niewykonującej obowiązków wynikających z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. Dlatego wydaje się, że niezbędna jest w tym wypadku inicjatywa ustawodawcza Ministra Sprawiedliwości. W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o podjęcie kroków legislacyjnych, mających na celu jednoznaczne uściślenie, który model zażaleniowy jest właściwy w sprawach, w których zażalenia zostały wniesione na podstawie art. 59816 § 3 KPC, jak również czy w ocenie Ministerstwa istnieje potrzeba doprecyzowania przepisów proceduralnych w omawianym zakresie także w innych wypadkach, w których Kodeks postępowania cywilnego przewiduje zażalenie w konkretnym przedmiocie na podstawie przepisu szczególnego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości pismem z dnia 8 kwietnia 2020 r. poinformował Rzecznika, że zgodnie z zasadą wynikającą z art. 394 kpc zażalenia na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiot został ściśle wskazany w tym przepisie są rozpoznawane, przez sąd drugiej instancji. Odstępstwa od tej zasady zawiera przepis art. 3941a kpc, który wskazuje na właściwość sądu pierwszej instancji do rozpoznania zażaleń na postanowienia tego sądu przez inny skład tego sądu we wskazanych szczegółowo sprawach. Zamknięty katalog spraw wymienionych w art. 3941a kpc nie obejmuje spraw, w przedmiocie nakazania zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej za niewykonywanie obowiązku wynikającego z orzeczenia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. To oznacza, że właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienia sądu, których dotyczy art. 59816 § 3 kpc jest sąd drugiej instancji w trybie art. 394 kpc w związku z art. 518 kpc. Na powyższe wskazuje treść art. 361 kpc w zw. z art. 367 § 1 kpc stosownie do których, od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja do sądu drugiej instancji a do postanowień stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej. Podsekretarz Stanu poinformowała również, że w związku z tym, iż powyższe zagadnienie nasuwa wątpliwości interpretacyjne, będzie ono brane pod uwagę w ramach dalszych prac legislacyjnych nad Kodeksem postępowania cywilnego.