Zgłoszenie udziału w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej procedury postępowania upadłościowego (sygn z dnia 2016-05-05.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej procedury postępowania upadłościowego (sygn. akt SK 1/16)
Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił stanowisko, zgodnie z którym przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego oraz ustawy o finansach publicznych są niezgodne z zasadą ochrony własności i praw dziedziczenia, z prawem do wywłaszczenia które jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem oraz z zasadą ograniczenia własności tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności, a także z zasadą wolności działalności gospodarczej.
W opinii Rzecznika przepisy Prawa upadłościowego i naprawczego wskazują na niezgodną z Konstytucją RP, nieproporcjonalną ingerencję w prawo własności. Głównym celem postępowania upadłościowego jest ochrona wierzycieli i zaspokojenie ich roszczeń w jak najwyższym stopniu, dlatego też pozbawienie podmiotów znajdujących się w stanie upadłości prawa do korzystania z sum pieniężnych wchodzących do masy upadłości i jednoczesne przyznanie Ministrowi Finansów prawa do zarządzania tymi środkami na potrzeby pożyczkowe budżetu państwa jest zbyt głęboką ingerencją w prawo własności. Przepisy zaskarżonej ustawy nie określają również w sposób precyzyjny i jednoznaczny trybu ubiegania się syndyka o zwrot sum pieniężnych złożonych do depozytu sądowego i mogą pozostawać w dyspozycji Ministra Finansów przez czas jaki uzna on za potrzebny. Środki pozostawione w depozycie sądowym stają się własnością Skarbu Państwa a po stronie składającego powstaje roszczenie o ich zwrot ale w sensie ekonomicznym pozostają nadal składnikiem majątku upadłego. W ocenie Rzecznika przeniesienie własności środków pieniężnych upadłego na rzecz Skarbu Państwa oznacza przymusowe "wywłaszczenie" ale ponieważ następuje bez rekompensaty jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą że wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie za słusznym odszkodowaniem. Celem postępowania upadłościowego jest likwidacja masy upadłości, ale syndyk może zdecydować o dalszym prowadzeniu przedsiębiorstwa w celu wykorzystania ewentualnych przychodów na pokrycie kosztów zaspokojenia wierzycieli a także realna perspektywa sprzedaży przedsiębiorstwa w całości lub zorganizowanych częściach. Zdaniem Rzecznika skutkiem nowelizacji przepisu dotyczącego ustanowienia obowiązku złożenia sum pieniężnych wyłącznie do depozytu sądowego bez możliwości wpłaty ich na oprocentowany rachunek w banku komercyjnym oraz brak ustawowego trybu zwrotu tych środków stanowi pozbawienie podmiotu znajdującego się w stanie upadłości prawa do dalszego prowadzenia działalności gospodarczej a w konsekwencji naruszenie konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej i ograniczenia tego prawa tylko w drodze ustawy. Za niezgodne z Konstytucją należy zatem uznać normy, które nakładają na podmioty w upadłości "obowiązek" przymusowego wsparcia budżetu państwa i pozbawiają tę grupę przedsiębiorców możliwości zwiększenia kapitału przeznaczonego na zaspokajanie roszczeń wierzycieli.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego analiza treści art. 227 Prawa upadłościowego i naprawczego, ani treść przedstawionego przez skarżącą postanowienia Sądu Rejonowego, ani nawet argumenty podnoszone w skardze konstytucyjnej nie pozwalają przyjąć, że podstawę rozstrzygnięcia, na którym oparta została badana skarga konstytucyjna stanowił ww. przepis. Trybunał zauważył, że skarżąca jednoznacznie przyznaje, że w treści art. 227 p.u. nie ma regulacji dotyczącej wypłat z depozytu sądowego, a jednocześnie wskazuje ten przepis jako podstawę rozstrzygnięcia w sprawie wniosku o zwrot kwoty wpłaconej do depozytu sądowego. Również z treści postanowienia Sądu Rejonowego nie wynika, by zostało ono wydane na podstawie art. 227 p.u. Według sentencji powołanego orzeczenia. Sąd postanowił oddalić wniosek syndyka o zwrot kwoty 5.000.000 zł wpłaconej do depozytu sądowego na podstawie art. 227 p.u. Nie może być wątpliwości co do tego, że wskazany przepis nie został w tym orzeczeniu powołany jako podstawa normatywna sądowego rozstrzygnięcia, a jedynie jako nawiązanie do podstawy prawnej wpłaty dokonanej przez syndyka.