Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Obrony Narodowej w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu zmiany pragmatyki dyscyplinarnej żołnierzy.

W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich prowadzone były czynności wyjaśniające w sprawie okoliczności zdarzenia mającego miejsce w nocy z 18 na 19 maja 2015 r. na terenie obozowiska jednej z jednostek wojskowych. Z zeznań pokrzywdzonej wynika, że w czasie trwania szkolenia poligonowego, za zgodą przełożonego zorganizowano grill, w trakcie którego spożywany był alkohol. Następnie, jak twierdzi pokrzywdzona, jeden z żołnierzy wykorzystał ją seksualnie.

Niezależnie od prawnokarnej oceny tego zdarzenia bezsporne jest, że doszło do kontaktu seksualnego pomiędzy żołnierzami, w którym przynajmniej jedna osoba uczyniła to dobrowolnie. Być może - z punktu widzenia przyjętej kwalifikacji prawnej - fakt spożywania przez żołnierzy alkoholu na terenie jednostki wojskowej jest bezprzedmiotowy, niemniej jednak wydaje się on istotny z punktu widzenia dyscypliny wojskowej i egzekwowania przez dowódców zasad żołnierskiego zachowania.

Zgodnie z przepisami Regulaminu Ogólnego żołnierz przebywający na terenie obiektów zajmowanych przez organy wojskowe, jak również obiektów koszarowych i zakwaterowania przejściowego jednostki wojskowej, nie może m.in. spożywać alkoholu, używać środków odurzających, substancji psychotropowych i środków zastępczych lub innych podobnie działających środków i substancji. Nie może również przejawiać zachowań, które mają podtekst lub zamiar seksualny tj. dotykania, komentarzy o podtekście erotycznym, stosunków seksualnych itp.

W omawianej sprawie indywidualnej Rzecznik powziął informacje, iż w postanowieniu o umorzeniu śledztwa Wojskowa Prokuratura Garnizonowa nie zleciła Dowódcy Jednostki Wojskowej przeprowadzenia żadnego postępowania. Powstaje zatem pytanie, na ile dowódcy jednostek wojskowych są związani wskazaniami wojskowej prokuratury garnizonowej.

Rzecznik zauważył, iż na podstawie obowiązujących przepisów istotnie można zdekodować normę prawną polegającą na zakazie wszczynania postępowania dyscyplinarnego, jeżeli w sprawie o czyny o znamionach przestępstwa (np. gwałtu) prokurator wojskowy nie wystąpił do dowódcy jednostki wojskowej z wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne. Brak wniosku uprawnionego organu (w tym przypadku prokuratora), w ocenie Rzecznika, nie powinien jednak uniemożliwiać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przez dowódcę jednostki wojskowej.

W świetle powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie możliwości podjęcia inicjatywy ustawodawczej w celu zmiany pragmatyki dyscyplinarnej żołnierzy w zakresie, w jakim przepisy te uniemożliwiają podjęcie postępowania dyscyplinarnego przez dowódców wojskowych, w sytuacji, gdy uprawnione podmioty nie wystąpią z wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej w piśmie z 19 listopada 2021 r. zapewnił, że resort dokłada wszelkich starań, aby prawa i dobra osobiste każdego żołnierza były należycie chronione, w każdym przypadku. Zapewnia to system m.in. kursów i szkoleń organizowanych przez Wojskowe Centrum Kształcenia Obywatelskiego przy udziale wielu specjalistów z różnych dziedzin np. prawników, psychologów, czy też żołnierzy Żandarmerii Wojskowej. Ponadto, dowódcy jednostek wojskowych w sytuacji, gdy nie mają pewności, jakie należy podjąć działania na przejawy naruszenia prawa, czy też dyscypliny wojskowej, są zobligowani do tego, aby zasięgnąć opinii bądź skonsultować się z przedstawicielami wojskowej służby prawnej, czy też wojskowymi organami ścigania, ażeby sytuacja, jaka miała miejsce w związku ze sprawą przedstawioną przez Rzecznika, więcej się nie powtórzyła. Niemniej jednak, wnioski poczynione po przeprowadzonej analizie materii wskazanej w wystąpieniu RPO w ocenie resortu obrony narodowej nie uzasadniają w sposób dostateczny potrzeby podjęcia prac mających na celu zmianę obowiązujących przepisów ustawy o dyscyplinie wojskowej.