Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oddalający skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze w sprawie przeprowadzenia referendum z dnia 2019-02-27.
Skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oddalający skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze w sprawie przeprowadzenia referendum.
Rada Miejska podjęła uchwalę w sprawie przeprowadzenia referendum gminnego w celu uzyskania głosu wspólnoty samorządowej. W § 2 uchwały wskazano treść trzech pytań referendalnych, z których pierwsze brzmiało: „Czy jesteś za lokalizacją na terenie Z. kopalni rud cynku i ołowiu?”. Rozstrzygnięciem nadzorczym Wojewoda stwierdził nieważność uchwały jako niezgodnej z przepisami ustaw o referendum lokalnym, Prawo geologiczne i górnicze oraz o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W skardze z dnia 20 czerwca 2018 r. Gmina domagała się uchylenia w całości zaskarżonego rozstrzygnięcia nadzorczego. W uzasadnieniu skargi wskazano m.in., że pytanie dotyczące budowy kopalni miało na celu poznanie opinii obywateli w tym zakresie i nie miało charakteru rozstrzygającego, a miało charakter jedynie opiniodawczy.
Wojewódzki Sąd Administracyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia skargi, wskazując, że ustalanie przeznaczenia terenu i zasad jego zagospodarowania następuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku określenie sposobów zagospodarowania przestrzennego i warunków zabudowy, następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego. Możliwość bezpośredniego wyrażania woli przez mieszkańców w drodze referendum lokalnego nie może prowadzić do zniesienia obowiązków oraz kompetencji organów stanowiących i wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego. Nie sposób też uznać, że pytanie pierwsze, dotyczące budowy kopalni miało na celu wyłącznie poznanie opinii mieszkańców w tym zakresie i nie miało charakteru rozstrzygającego.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich stosownie do art. 170 Konstytucji członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa. Przepis art. 170 Konstytucji nie wprowadza zatem żadnych ograniczeń co do materii, mogącej stać się przedmiotem referendum, jeśli tylko dotyczy ona wspólnoty samorządowej. Nie może zmienić tej oceny fakt, że zdanie drugie powołanej normy konstytucyjnej deleguje na ustawodawcę zadanie uregulowania zasad i trybu przeprowadzania referendum lokalnego. Ustawa zwykła, ani tym bardziej jej wykładnia, nie może prowadzić do zawężenia zakresu zastosowania normy konstytucyjnej. W związku z tym Rzecznik popiera taką wykładnię art. 2 ust. 1 u.r.l., która a piori nie wyklucza przeprowadzenia referendum lokalnego w sprawach dotyczących planowania przestrzennego lub należących do wyłącznej kompetencji gminy bądź w sprawach, dla których prawo przewiduje szczegółową obowiązkową procedurę.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga kasacyjna Rzecznika Praw Obywatelskich nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach. Zdaniem NSA przy wykładni zakresu przedmiotowego referendum lokalnego przeprowadzonego na wniosek członków wspólnoty samorządowej, jak i z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego nie można pominąć związania granicami prawa. Dla wyznaczenia granic przedmiotowych konieczne jest uwzględnienie obowiązującej regulacji prawnej materii objętej planowanym przedmiotem referendum lokalnego. Zasadnie zatem w zaskarżonym rozstrzygnięciu nadzorczym i zaskarżonym wyroku wskazano na regulację ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W procedurze uchwalania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego członek wspólnoty samorządowej ma zagwarantowany udział przy unormowaniu procedury rozpoznania wyrażonego przez niego stanowiska. Przyznanie członkom wspólnoty samorządowej prawa udziału w sprawowaniu władzy przez wyrażenie woli co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej danej wspólnoty następuje w różnych formach prawnych. Referendum lokalne jest jedną z tych form, a zatem nie jest zasadne wywodzenie, że poza tą formą członkowie nie mają zapewnionego prawa wyrażania woli, z obowiązującą procedurą jej rozpoznania, która ma następstwa prawne dla prawidłowości podjętego działania. Art. 170 Konstytucji stanowiący o prawie członków wspólnoty samorządowej do wyrażenia woli w drodze referendum nie przesądza o przedmiotowych granicach tego prawa, podkreślając, że zasady i tryb przeprowadzenia referendum lokalnego określa ustawa. W zakresie wniosku mieszkańców granice związania takim wnioskiem wyznacza art. 17 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym, zgodnie z którym wniosek mieszkańców nie może prowadzić do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Taka też granica obowiązuje przy przeprowadzeniu referendum z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego.