Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Edukacji Narodowej w sprawie edukacji antydyskryminacyjnej.

Zgodnie z założeniami Prawa oświatowego szkoły powinny zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, a także przygotować młodzież do wypełniania obowiązków obywatelskich opierając się na zasadach solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.

Szczególnie cenne są wszelkie inicjatywy, które pozwalają młodzieży pogłębiać swoją wiedzę na temat praw człowieka i obywatela oraz podejmować dyskusję dotyczącą istotnych problemów społecznych. Z tego względu Rzecznik Praw Obywatelskich z niepokojem przyjął informacje o próbach zniechęcania uczniów i nauczycieli do podejmowania tego typu przedsięwzięć lub wprowadzania przez władze szkolne zakazów organizowania takich wydarzeń, które nasiliły się w ostatnich latach. Zaniepokojenie budzą również próby wywierania nacisku na uczniów, którzy podejmują takie inicjatywy. Ostatnim przykładem blokowania edukacji antydyskryminacyjnej są działania podejmowane w związku z organizacją 26 października br. tzw. „Tęczowego piątku” – akcji, której celem jest promocja tolerancji i zapobieganie aktom przemocy wobec osób nieheteronormatywnych w środowisku szkolnym. Rzecznik podkreślił, że skutkiem braku prowadzenia edukacji antydyskryminacyjnej w szkołach jest postępująca nietolerancja dla „inności” i nieprzystawania do przyjętej „normy”.

W opinii Rzecznika treści przekazywane w ramach zajęć organizowanych na terenie szkoły, mające na celu kształtowanie postaw tolerancji i szacunku wobec każdego człowieka, czy pogłębianie wiedzy o różnych grupach mniejszościowych, bezsprzecznie mieszczą się w ramach wartości kształtujących prawo oświatowe i przyjętej podstawy programowej nauczania szkolnego.

Rzecznik wskazał również, że brak właściwie realizowanej edukacji antydyskryminacyjnej negatywnie rzutuje na stan bezpieczeństwa w szkołach i występowanie negatywnych zjawisk motywowanych uprzedzeniami i negatywnymi stereotypami. Dlatego tak istotne jest przykładanie większej wagi do podnoszenia kompetencji nauczycieli i nauczycielek w zakresie przeciwdziałania i reagowania na dyskryminację i przemoc motywowaną uprzedzeniami, w tym homofobią.

W przekonaniu Rzecznika ograniczenie inicjatyw mających na celu edukację o prawach człowieka i promowanie zasady równości wszystkich ludzi pozostaje w sprzeczności z celami prawa oświatowego, uczy bierności na problemy społeczne i krzywdę, uniemożliwia tworzenie wspólnoty i sieci wsparcia. Z tego względu środowisko szkolne powinno dołożyć wszelkich starań, aby każdy uczeń rozwijał swoje zdolności w bezpiecznej atmosferze wolnej od dyskryminacji. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku uczniów należących do grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem, do których, jak wynika z licznych badań, należą uczniowie i uczennice nieheteroseksualni.

Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o odniesienie się do przedstawionych uwag dotyczących edukacji o prawach człowieka i równym traktowaniu, w szczególności o poinformowanie o podejmowanych przez Minister oraz podległe jej jednostki działaniach w związku z wprowadzaniem treści antydyskryminacyjnych do szkół i innych placówek oświatowych w ramach projektów prowadzonych przez organizacje pozarządowe.