Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym dotyczącym skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych (sygn. akt II FSK 2798/16) z dnia 2017-05-26.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym dotyczącym skargi kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości w podatku dochodowym od osób fizycznych (sygn. akt II FSK 2798/16).
Skarżący wystąpili o umorzenie zaległości podatkowej wynikającej z decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego określającej zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu odpłatnego zbycia lokalu mieszkalnego. Uzasadniając wniosek Skarżący wskazali na niedbalstwo legislacyjne skutkujące problemami z interpretacją przepisów dotyczących tzw. ulgi meldunkowej, działanie strony na podstawie błędnej informacji udzielonej przez pracownika urzędu skarbowego oraz trudną sytuację materialną i zdrowotną.
Organ stwierdził, że sytuacja majątkowa Skarżącej i jej męża jest trudna, szczególnie w aspekcie ilości środków pieniężnych pozostających na wyżywanie oraz leki w relacji do potrzeb w tym zakresie. Wzięto również pod uwagę fakt upływu znacznej ilości czasu od dnia upływu terminu do wykonania obowiązku podatkowego do dnia poprzedzającego wszczęcie postępowania wymiarowego. Tym samym, organ uznał, że wystąpił ważny interes podatnika, który przemawia za umorzeniem odsetek za zwłokę. Jednocześnie organ postanowił nie uwzględnić wniosku o umorzenie zaległości podatkowej wskazując, że nie doszło do spełnienia przesłanki interesu publicznego.
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich pojęcia "ważnego interesu podatnika" oraz "interesu publicznego" powinny być interpretowane w zdecydowanie szerszym znaczeniu, w porównaniu do wykładni obecnie stosowanej w praktyce organów podatkowych, w tym w sprawie Skarżących. Przesłankę interesu publicznego należy analizować wielopłaszczyznowo, w szerszym zakresie, niż to uczyniono w zaskarżonym wyroku. Interes publiczny powinien uwzględniać nie tylko interes fiskalny związany z dochodami budżetowymi, ale także potencjalne wydatki, np. w dziedzinie pomocy społecznej. W okolicznościach niniejszej sprawy WSA nie dostrzegł tego, że organy w zasadzie w ogóle nie zbadały, czy na skutek dochodzenia zaległości podatkowych od Skarżących, państwo ostatecznie nie poniesie większych kosztów, niż w wypadku zaniechania korzystania z tego uprawnienia.
Stosowanie instytucji umorzenia zaległości podatkowych nie powinno ograniczać się wyłącznie do zdarzeń absolutnie nadzwyczajnych lub losowych (takich jak np. klęski żywiołowe, wypadki, choroby). Przy ocenie wniosku o umorzenie zaległości podatkowej organy powinny oceniać całokształt sytuacji, w jakiej znalazł się podatnik, m.in. jego aktualne uwarunkowania ekonomiczne i rodzinne, okoliczności powstania zaległości podatkowej. Należałoby także rozważyć, czy domaganie się zapłaty należności podatkowych nie spowoduje konieczności objęcia dłużnika pomocą społeczną. Może zdarzyć się tak, że korzystniejsze dla Skarbu Państwa będzie przyznanie podatnikowi ulgi podatkowej, niż egzekucja jego zaległości podatkowych.
Ponadto, zdaniem Rzecznika sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że okoliczności wskazane przez Skarżącą nie potwierdzają występowania ważnego interesu podatnika przemawiającego za przyznaniem wnioskowanej ulgi w spłacie zobowiązania. Zdaniem Rzecznika prawidłowa wykładnia przepisów Ordynacji podatkowej wymaga uwzględnienia także zasad słuszności, sprawiedliwości, zaufania obywatela do organów, do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego istnienia przesłanki interesu publicznego nie można wiązać wyłącznie z obowiązkiem ponoszenia przez podatników ciężarów publicznych, uzależniać jej ziszczenie od nadzwyczajności powstania zaległości podatkowej, ani też przeciwstawiać tej przesłance ważnego interesu podatnika. Zdaniem NSA argumentacja organu odwoławczego nie jest wyczerpująca, co więcej wadliwie zawęża rozumienie przesłanki interesu publicznego. Ulgi podatkowe, wymienione w art. 67a § 1 o.p., nie stanowią przywileju samego w sobie. Jest to forma pomocy udzielonej przez państwo podatnikowi, aby nie doprowadzić do skutków niepożądanych z punktu widzenia, tak społecznego, jak i indywidualnego, odnoszącego się do osoby podatnika oraz jego najbliższych, a także osób zależnych od niego. Chodzi zatem o to, by wskutek dochodzenia zaległości podatkowych, państwo nie poniosło w efekcie kosztów większych, niż w wypadku zaniechania korzystania z tego uprawnienia.
Wprowadzenie do art. 67a § 1 o.p. przesłanki interesu publicznego oznacza, że ustawodawca przewidział sytuacje, w których odstąpienie od dochodzenia należności podatkowych, czy też rozkładanie ich na raty, odraczanie terminów płatności będzie zbieżne z tymże interesem. W konsekwencji ustalenie przez organ podatkowy kwestii istnienia przesłanki interesu publicznego wiąże się z koniecznością ważenia wartości w dwóch płaszczyznach: jedną płaszczyznę tworzy zasada, jaką jest terminowe płacenie podatków w pełnej wysokości, drugą - wyjątek od zasady, polegający na zastosowaniu indywidualnej ulgi podatkowej. Organ w danym przypadku winien ustalić, co jest korzystniejsze z punktu widzenia interesu publicznego.
Zdaniem NSA organy podatkowe, jak i sąd pierwszej instancji powinny powziąć wątpliwości co do wiedzy podatników i ich przekonania o przysługującej im uldze meldunkowej, w świetle precyzyjnego opisu okoliczności uzyskania przez stronę błędnej informacji podatkowej. Okoliczności te, jako uprawdopodobnione, można było uwzględnić na korzyść strony, utrzymując równowagę pomiędzy niekorzystnymi skutkami decyzji dla praw i obowiązków strony a celem, do którego dąży organ, stosując przepisy prawa, działając przy tym w sposób rozsądny i sprawiedliwy.