Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie długotrwałości postępowań sądowych, toczących się z wniosku osób dotkniętych przemocą w rodzinie.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problem długotrwałości postępowań sądowych, toczących się z wniosku osób dotkniętych przemocą w rodzinie o nakazanie opuszczenia lokalu, na podstawie art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Rzecznik przypomniał, że ww. przepis, wprowadzony do obrotu prawnego dnia 1 sierpnia 2010 r., w założeniu miał zapewnić szybką – choć nie natychmiastową – ochronę ofierze przemocy w rodzinie. Jednak na przykładzie rozpoznawanych w Biurze RPO spraw indywidualnych widać, że w praktyce dotrzymanie wskazanego w art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie terminu rozprawy (jeden miesiąc od dnia wpływu wniosku) oraz szybkie zakończenie postępowania sądowego jest trudne do osiągnięcia, zwłaszcza w przypadku, gdy strony korzystają z przysługujących im uprawnień procesowych. W tych okolicznościach konieczne wydaje się poszukiwanie rozwiązań, także organizacyjnych, tak aby możliwe było jak najszybsze wydanie w sprawie orzeczenia i zapewnienie bezpieczeństwa ofierze przemocy.

Jednym z rozwiązań, postulowanych przez Rzecznika i mogących przyczynić się do przyśpieszenia postępowania w tego rodzaju sprawach, mogłoby być powierzenie tej kategorii spraw do rozpoznawania wydziałom rodzinnym sądów powszechnych. Niewątpliwie bowiem wnioski dotyczące rozpoznania spraw o nakazanie opuszczenia mieszkania osobie stosującej przemoc w rodzinie są związane ze sprawami rodziny i jej funkcjonowaniem. Zdaniem Rzecznika sędziowie rodzinni wydają się lepiej przygotowani do orzekania w tego typu sprawach, ponieważ dysponują jednocześnie wiedzą o ewentualnych problemach dotyczących konkretnej rodziny. Zobowiązanie do opuszczenia mieszkania na powyższej podstawie nie jest eksmisją orzekaną w sprawach cywilnych, zaś nakaz opuszczenia lokalu na podstawie tego przepisu nie powoduje utraty tytułu prawnego, a jedynie czasowe ograniczenie korzystania z lokalu. Sąd w toku postępowania nie bada zatem tytułu prawnego uczestnika do zajmowanego lokalu, ale jedynie faktyczne relacje występujące między członkami rodziny. W odpowiedzi na powyższą propozycję Rzecznika Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało, że w resorcie już wcześniej dostrzeżono celowość wprowadzenia takiego rozwiązania i prowadzone są analizy dotyczące tego zagadnienia.

Ponieważ problem długotrwałości postępowań sądowych w omawianej kategorii spraw wciąż pozostaje aktualny, Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o poinformowanie o ewentualnych działaniach planowanych lub podjętych przez resort sprawiedliwości celem zapewnienia efektywnej pomocy w ochronie przed sprawcą poprzez art. 11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 3 stycznia 2019 r. poinformował, że zgodnie z treścią § 2 pkt 5 lit. n rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Regulamin urzędowania sądów powszechnych do katalogu spraw pilnych zaliczono sprawy z wniosku osób dotkniętych przemocą, których przedmiotem jest nakazanie opuszczenia lokalu na podstawie przepisu art. 11a o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Jednak wobec braku pełnych danych za 2018 r. trudno obecnie ocenić, czy zmiana ta, obowiązująca od 1 stycznia 2018 r., w znaczący sposób przyczyniła się do skrócenia czasu trwania tych postępowań. W odniesieniu do propozycji Rzecznika dotyczącej powierzenia rozpoznania spraw toczących się na podstawie art. 11a ustawy wydziałom rodzinnym i nieletnich Ministerstwo dostrzegło zasadności takiego rozwiązania, jednak nadal prowadzone są analizy w tym przedmiocie. Ponadto, w resorcie sprawiedliwości trwają prace analityczne, których celem jest wprowadzenie do porządku prawnego kompleksowych rozwiązań dotyczących szybkiego izolowania sprawcy przemocy od jego ofiary.