Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zmiany trybu przeprowadzania konkursów na stanowisko sędziego.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęły skargi osób, które po wejściu w życie ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, Prawa o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: ustawa o zmianie ustawy o KSSiP z 2017 r.) mają ograniczoną czasowo – do pięciu lat – możliwość ubiegania się o stanowisko sędziego sądu rejonowego w trybie konkursowym. Problem ten dotyczy przede wszystkim absolwentów aplikacji sędziowskiej (I i II rocznika), aplikantów sędziowskich (III i IV rocznika) KSSiP, a poza tym referendarzy sądowych i asystentów sędziego, którzy w latach 2011–2016 zdali egzamin sędziowski, którzy nie dokonali wyboru wolnego stanowiska asesorskiego w trybie przewidzianym w art. 15 ust. 11 ustawy o zmianie ustawy o KSSiP z 2017 r.

Przyczyną takiego stanu rzeczy jest zawarte w ww. regulacji postanowienie, zgodnie z którym „kandydaci umieszczeni na liście, o której mowa w ust. 1, którzy nie dokonali wyboru stanowiska asesora sądowego, mogą ubiegać się o wolne stanowiska sędziowskie na zasadach obowiązujących przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy w okresie 5 lat od dnia jej wejścia w życie”. W ocenie skarżących, regulacja ta prowadzi do naruszenia art. 60 oraz art. 2 Konstytucji, z uwagi na fakt, że 5-letni okres ogranicza tym osobom realną możliwość ubiegania się o stanowisko sędziego w trybie konkursowym. Czas ten jest niewystarczający, aby absolwenci aplikacji sędziowskiej w KSSiP, zainteresowani powołaniem na urząd sędziego, zrealizowali swoje aspiracje zawodowe.

Rzecznik wskazał, że skutkiem obowiązywania 5-letniego ograniczenia czasowego, o którym mowa w art. 15 ust. 11 ustawy o zmianie ustawy o KSSiP z 2017 r. jest to, że zdany egzamin sędziowski przez wskazane wyżej osoby oraz odbyty przez nie staż referendarski tracą w praktyce moc. Prowadzi to w konsekwencji do naruszenia zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa w odniesieniu do grupy wysoko wykwalifikowanych osób, które zamierzają podjąć służbę w wymiarze sprawiedliwości oraz działać na rzecz realizacji zasady sprawiedliwości i dobra wspólnego.

Ponadto, Rzecznik zauważył, że bardzo zbliżony przedmiotowo problem występuje w odniesieniu do dostępu do stanowisk asesorskich oraz sędziowskich w sądach powszechnych przez osoby, które ukończyły aplikację sądową prowadzoną przy sądach apelacyjnych przed utworzeniem: KSSiP, czyli w trybie powszechnie zwanym „starą aplikacją sądową”. W ocenie Rzecznika pierwszeństwo do nominacji na stanowisko sędziego dla absolwentów KSSiP w żaden sposób nie może stanowić uzasadnienia dla ograniczenia naboru do zawodu innym kandydatom, w tym absolwentom „starej aplikacji sądowej”.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie oraz o dokonanie zmiany art. 15 ust. 11 ustawy o zmianie ustawy o KSSiP z 2017 r., poprzez zniesienie 5-letniej cezury czasowej wobec osób, które z różnych przyczyn nie dokonały wyboru stanowiska asesora sądowego i zamierzają ubiegać się o stanowisko sędziego sądu rejonowego w trybie konkursowym.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 3 grudnia 2018 r. nie podzielił poglądu Rzecznika, że decyzja o wyborze drogi dojścia do urzędu sędziego (przez udział w konkursach lub przez asesurę) musiała zostać podjęta przez osoby, o których mowa w art. 15 ust. 1 nowelizacji, w bardzo krótkim czasie. Już na etapie prac legislacyjnych nad nowelizacją, w tym podczas prowadzonych konsultacji społecznych, osoby te mogły rozważać, jakie konsekwencje pociągnie za sobą wybór jednej lub drugiej drogi. Za wadliwe uznał także twierdzenie, że osoby korzystające z urlopu rodzicielskiego, macierzyńskiego lub wychowawczego nie miały możliwości dojścia do zawodu sędziego przez asesurę, gdyż nie mogłyby objąć stanowiska asesorskiego. Wyjaśnił, że skuteczność mianowania na stanowisko asesora sądowego jest uzależniona od doręczenia aktu mianowania i objęcia stanowiska, podobnie jak w przypadku skuteczności powołania na stanowisko sędziego. Podsekretarz Stanu wskazał również, że nie jest zasadne twierdzenie o „zamrożeniu” przez Ministra Sprawiedliwości etatów sędziowskich. Czasowe niezamieszczanie ogłoszeń o wolnych stanowiskach sędziowskich w sądach rejonowych wiązało się z koniecznością zabezpieczenia etatów asesorskich dla absolwentów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. Obecnie Minister Sprawiedliwości na bieżąco dokonuje obwieszczeń o wolnych stanowiskach sędziowskich, jak i zabezpiecza etaty asesorskie dla kolejnych roczników aplikacji sędziowskiej. Wobec powyższych argumentów, w ocenie Ministra Sprawiedliwości, zniesienie ograniczenia czasowego, o którym mowa w art. 15 ust. 11 nowelizacji nie jest zasadne.