Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieobligatoryjnego udziału oskarżyciela publicznego w sprawach z oskarżenia publicznego, w których postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia.

W zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje problematyka wywołana nowelizacją Kodeksu postępowania karnego z 2016 r. w zakresie ograniczenia zasady obowiązkowego udziału oskarżyciela publicznego w sprawach z oskarżenia publicznego, w których postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia. Do Biura RPO wpływają wnioski, z których wynika, że nieobligatoryjny charakter uczestnictwa oskarżyciela publicznego w postępowaniu przed sądem I instancji w sprawach z oskarżenia publicznego może prowadzić do istotnego ograniczenia uprawnień procesowych oskarżyciela procesowego.

Rzecznik zwrócił uwagę, że nieobligatoryjność udziału oskarżyciela publicznego w sprawach z oskarżenia prywatnego nie budziła dotychczas istotnych wątpliwości. Przemawiał za tym m.in. wąski zakres spraw, w których postępowanie prowadzone jest z oskarżenia prywatnego, a także cechujący je zazwyczaj stosunkowo niski stopień złożoności. Inaczej jednak rzecz przedstawia się w przypadku nowowprowadzonego uregulowania, zgodnie z którym zakończenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia sprawia, iż nieobecność oskarżyciela publicznego nie tamuje biegu rozprawy.

W ocenie Rzecznika nieobecność prokuratora w przypadku rozbudowanego materiału dowodowego oraz wysokiego stopnia złożoności danej sprawy stwarza realne zagrożenie dla przysługującego jednostce prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i niezależny sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Nieobecność prokuratora na rozprawie oznaczałaby także, iż po stronie oskarżycielskiej nie bierze udziału żaden podmiot uprawniony do dokonywania czynności o charakterze materialno-prawnym, w tym do zawarcia ugody czy też do cofnięcia aktu oskarżenia. Powyższe zdaje się istotnie osłabiać pozycje oskarżonego w świetle fundamentalnych standardów ochrony jego praw procesowych.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do wyżej wskazanego problemu i poinformowanie o zajętym stanowisku.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 19 września 2018 r. wyjaśnił, że z informacji uzyskanych z Prokuratury Krajowej wynika, że nie gromadzi się danych dotyczących udziału oskarżycieli publicznych w sprawach z oskarżenia publicznego, o których mowa w art. 46 Kodeksu postępowania karnego. W związku z tym ani Ministerstwo Sprawiedliwości, ani Prokuratura Krajowa nie posiadają takich danych. Wskazał ponadto, iż w ocenie resortu sprawiedliwości przepis art. 46 k.p.k. przyczynia się do odciążenia prokuratora od obowiązku uczestnictwa w postępowaniu publicznoskargowym, jednak nie stanowi to zagrożenia dla prawa jednostki do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły i niezależny sąd, bowiem zgodnie z omawianym przepisem, jeżeli przewodniczący lub sąd uzna to za konieczne, może zobowiązać oskarżyciela publicznego do udziału w rozprawie. Ponadto jeżeli prokurator nie wziął udziału w rozprawie w trybie art. 46 § 2, to w dalszym ciągu należy go zawiadamiać o kolejnych rozprawach.