Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Minister Edukacji Narodowej w sprawie negatywnych skutków reformy systemu oświaty.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich stale wpływają wnioski, w których obywatele przedstawiają wątpliwości, dotyczące wprowadzonych zmian w ustroju szkolnym oraz modyfikacji organizacji i funkcjonowania szkół i placówek oświatowych. Rzecznik z uwagą i troską analizuje także wszelkie doniesienia medialne w tym zakresie. Wiele z nich budzi szczególny niepokój, bowiem opisywane w nich negatywne skutki reformy systemu oświaty mogą negatywnie wpływać na realizację prawa do nauki, wyrażonego w art. 70 Konstytucji.

Rzecznik niejednokrotnie apelował, aby przy wprowadzaniu zmian zadbać o zapewnienie działań wspierających wdrożenie nowych regulacji skierowanych do samorządów terytorialnych, jednakże miał na myśli działania takie, które nie zdezorganizują systemu oświaty oraz zapewnią odpowiednie gwarancje uczniom, których powyższa zmiana obejmie.

Tymczasem uczniowie, mimo dokonanych przez jednostki samorządu terytorialnego zmian sieci szkół, często nadal nie mieszczą się budynkach szkolnych. Znaczna część organów prowadzących szkoły wraz z ich dyrektorami decyduje się na prowadzenie lekcji we wszelkich możliwie dostępnych miejscach, np.: na korytarzach, stołówkach szkolnych, czy też w bibliotekach. Pomieszczenia te z pewnością nie są wyposażone ani dostosowane infrastrukturalnie do potrzeb uczniów. Szczególnie niepokojące, w opinii Rzecznika, przypadki dotyczą uczniów uczęszczających na zajęcia w ustawionych przed szkołą kontenerach. Rozwiązanie to pojawia się najczęściej wtedy, gdy organy prowadzące szkoły oraz dyrektorzy nie chcą przenosić uczniów szkół podstawowych do likwidowanych budynków gimnazjum.

Kwestia braku odpowiedniego wyposażenia szkół również budzi niepokój Rzecznika. Brak pracowni fizycznych i chemicznych, brak szafek, w których dzieci mogłyby zostawiać książki, brak pomocy dydaktycznych czy książek w bibliotekach to tylko część uwag zgłaszanych Rzecznikowi oraz o których informują media.

Inny istotny problem, który zasługuje na uwagę to opracowane podstawy programowe oraz plany nauczania. Do Rzecznika docierają informacje, iż brak jest korelacji pomiędzy starą oraz nową podstawą programową jak również pomiędzy poszczególnymi przedmiotami. Nieustannym problemem, na który wskazują rodzice jest także zbyt duża tygodniowa liczba zajęć lekcyjnych, nadmiar prac domowych oraz prac klasowych. Należy bowiem mieć na uwadze, iż materiał, który w gimnazjum uczniowie przerabiali w ciągu trzech lat, obecni uczniowie muszą zrealizować w klasie siódmej i ósmej. W ocenie Rzecznika nadmiar obowiązków uczniów klas VII, a w przyszłym roku klas VIII może wywołać negatywne konsekwencje zarówno dla ich dalszego rozwoju edukacyjnego, jak i dla życia rodzinnego.

Rzecznik ma świadomość, iż swobodne kształtowanie systemu oświaty jest elementem polityki państwa, jednakże pragnie wskazać, iż każdej uzasadnionej i przeanalizowanej zmianie towarzyszyć powinno podejmowanie środków, które zapobiegną bądź zamortyzują ewentualne negatywne efekty uboczne jej towarzyszące. Problemy wskazane w niniejszym piśmie zaś w znacznym stopniu przyczyniają się zarówno do zwiększenia różnic edukacyjnych, jak i wpływają negatywnie na realizację konstytucyjnie gwarantowanego prawa do nauki.

Mając na uwadze powyższe Rzecznik zwrócił się do Minister z prośbą o ponowną analizę problemu oraz uzupełnienie stanowiska w przedstawionej sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej w piśmie z 4 czerwca 2018 r. poinformował, że MEN zapewniło adekwatne środki na wdrażanie reformy edukacji, co szczegółowo zostało opisane w Ocenie Skutków Regulacji do ustawy Prawo oświatowe i ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe. Resort na bieżąco reaguje też na postulaty strony samorządowej związane z reformą edukacji. Podsekretarz Stanu wyjaśnił, że przy opracowywaniu nowego ramowego planu nauczania, zachowany został generalnie ogólny wymiar godzin przeznaczonych na obowiązkowe zajęcia edukacyjne we wszystkich typach szkół. Wskazał ponadto, że rozwiązań organizacyjnych dotyczących zadań domowych należy zawsze poszukiwać na poziomie szkoły i regulować te kwestie w przepisach wewnątrzszkolnych. Zgodnie z przepisami Prawa oświatowego zakres spraw dotyczących, m.in., praw i obowiązków uczniów reguluje statut szkoły. Natomiast w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania, który jest integralną część statutu szkoły, zawarte są zasady związane z ocenianiem uczniów i organizowaniem sprawdzianów. Odnośnie nauczycieli wyjaśniono, że od stycznia 2018 r. obowiązują nowe zasady udzielania urlopu dla poratowania zdrowia. W ocenie MEN wprowadzone zmiany spowodują, że korzystanie z urlopu dla poratowania zdrowia rzeczywiście będzie uzasadnione charakterem pracy wykonywanej przez nauczyciela. Jednocześnie zmiana ta przyczyni się do zapewnienia uczniom stabilniejszych warunków nauczania poprzez zminimalizowanie zmian kadry nauczycielskiej wynikających z korzystania z tego urlopu.