Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Komendanta Głównego Policji w sprawie stosowania art. 52 Kodeksu wykroczeń przez Policję wobec kontrmanifestantów.

Z informacji, jakie docierają do Rzecznika Praw Obywatelskich wynika, że problem dotyczący interwencji policji wobec uczestników pokojowych kontrdemonstracji jest wciąż aktualny. W wyniku podejmowanych przez policję działań wobec kontrmanifestantów dochodziło do legitymowania uczestników kontrmanifestacji, a następnie zarzucano im naruszenie m.in. art. 52 § 2 pkt 1 Kodeksu wykroczeń (dalej jako: kw), który przewiduje karę ograniczenia wolności lub grzywnę za przeszkadzanie lub usiłowanie przeszkodzenia w organizowaniu lub w przebiegu niezakazanego zgromadzenia. Okoliczności, w jakich zarzucano obywatelom naruszenie tego przepisu budzą poważne wątpliwości Rzecznika z punktu widzenia proporcjonalności podjętych przez policję działań.

W ocenie Rzecznika nieadekwatne reakcje i interwencja policji dotyczyła sytuacji, w których obywatele korzystali ze swojego prawa do uczestniczenia w kontrmanifestacji. Skandowanie przez kontrdemonstrantów, czy też wykrzykiwanie haseł, które nie są hasłami godzącymi w porządek prawny nie może natomiast stanowić przesłanki do karania kontrmanifestantów za zakłócanie innego publicznego zgromadzenia. Wykładnia art. 52 § 2 pkt 1 kw powinna bowiem uwzględniać istotę wolności zgromadzeń publicznych zagwarantowanej w art. 57 Konstytucji, a także to, że szerokie rozumienie wolności zgromadzeń łączy się funkcjonalnie z innymi wolnościami i prawami gwarantowanymi przez Konstytucję i regulacje prawnomiędzynarodowe, jak np. z wolnością słowa i wypowiedzi.

Wolność zgromadzeń służy oddziaływaniu na politykę państwa przez prezentowanie opinii, ocen, poglądów i żądań. Zastosowanie przez policję art. 52 § 2 pkt 1 kw wobec kontrmanifestujących, wyrażających w sposób pokojowy swoje poglądy, w opinii Rzecznika, może prowadzić do bezprawnego ograniczania konstytucyjnie chronionych wolności zgromadzeń i wolności słowa. Jedynie bowiem w sytuacji, gdy zgromadzenie traci swój pokojowy charakter, jego uczestnicy zachowują się w sposób groźny, obraźliwy lub stosują przemoc wobec kontmanifestantów, ww. przepis kw mógłby znaleźć zastosowanie.

Rzecznik zwrócił się do Komendanta z prośbą o odniesienie się do przedstawionego problemu i wskazanie, jaka wykładnia art. 52 § 2 pkt 1 kw jest w ocenie Komendanta właściwa i jak przepis ten powinien być stosowany przez funkcjonariuszy policji w odniesieniu do kontrmanifestantów.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Zastępca Komendanta Głównego Policji w piśmie z 24 maja 2018 r. wyjaśnił, że zgromadzenia pozostają pod ochroną prawną państwa, dlatego też zachowania osób polegające np. na blokowaniu przemarszu w trakcie zgromadzenia lub zagłuszaniu debaty prowadzonej w przestrzeni publicznej, podlegają monitorowaniu służb Policji, a w określonych przypadkach stają się przedmiotem ich interwencji. Policja w pełni respektuje fakt wolności zgromadzeń, w tym prawo do pokojowego gromadzenia się ludzi w celu wolnego wyrażenia poglądów, przy czym, o ile w polskim porządku prawnym zdefiniowane zostało zgromadzenie spontaniczne, które odbywa się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej, to ustawodawca nie definiuje pojęć demonstracja i kontrdemonstracja, którymi posłużył się Rzecznik w swoim wystąpieniu. Zastępca Komendanta Głównego Policji podkreślił, że podstawowym obowiązkiem policjantów jest egzekwowanie przestrzegania przepisów prawa, polegające w omawianych przypadkach na wykrywaniu wykroczeń i ściganiu ich sprawców, co łączy się przede wszystkim ze stosowaniem prawa polegającym na dokonaniu wstępnej oceny prawno-karnej zachowania konkretnej osoby, a nie z dokonywaniem wykładni prawa. Tej ostatniej dokonują w praktyce niezależne sądy oraz przedstawiciele doktryny prawniczej, którzy interpretują prawo oraz prowadzą badania nad normami prawnymi.