Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie funkcjonowania publicznego Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i skutków wprowadzenia tej instytucji do polskiego porządku prawnego.

Od dnia wejścia w życie ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym do Rzecznika Praw Obywatelskich napływają skargi dotyczące w szczególności funkcjonowania publicznego Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym i skutków wprowadzenia tej instytucji do polskiego porządku prawnego.

Skargi te potwierdzają obawy, które Rzecznik podnosił już w piśmie skierowanym do Przewodniczącego Podkomisji nadzwyczajnej w Sejmie, pracującej nad projektem ustawy. Wskazywał wówczas m.in., że „pełna i jednoznaczna identyfikacja osoby objętej Rejestrem publicznym, wynikająca z faktu publikacji imienia i nazwiska, daty urodzenia, ale również fotografii sprawcy, może w efekcie prowadzić do identyfikacji ofiar sprawcy w przypadku, gdy pokrzywdzonym jest członek rodziny sprawcy, co może skutkować ich niedopuszczalną wiktymizacją”.

Na tle jednej ze spraw indywidualnych, badanych w Biurze Rzecznika wyłonił się poważny i złożony problem społeczny, którego skutkiem może być ponowna wiktymizacja wielu młodych osób, które w przeszłości padły ofiarą przestępstw na tle seksualnym, a obecnie traumatyczna przeszłość może im zostać w okrutny sposób przypomniana przez ich najbliższe otoczenie: sąsiadów, pracodawców, wynajmujących, znajomych, rówieśników, nową rodzinę. Również dzieci osób umieszczonych w publicznych rejestrach sprawców przestępstw na tle seksualnym odczuwają znaczne niedogodności w swoim otoczeniu, odrzucenie, czy wręcz wrogość i prześladowanie. Szczególnym, kwalifikowanym przypadkiem jest sytuacja, gdy dzieci te same były wcześniej ofiarami przestępcy seksualnego. Nie dość, że zostają one społecznie napiętnowane z powodu winy rodzica, to dodatkowo dochodzi do powtórnej wiktymizacji, poprzez przypomnienie im bolesnych doznań z przeszłości. Z takimi sytuacjami mamy obecnie do czynienia w Polsce na skutek udostępnienia Rejestru publicznego na mocy przepisów ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym.

W opinii Rzecznika zjawisko to uznać należy za wysoce niepożądane i trzeba podjąć wszelkie starania, aby je wyeliminować, dla dobra małoletnich i – w szczególności – dzieci, które padły ofiarą przestępstw seksualnych. Do podjęcia takich działań, mających na celu eliminację zjawiska ponownej wiktymizacji ofiar przestępstw seksualnych zobowiązują Polskę także liczne zalecenia, deklaracje i konwencje międzynarodowe, a także przepisy prawa krajowego.

W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do przedstawionego problemu oraz podjęcie działań zmierzających do pilnej nowelizacji ustawy.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 24 listopada 2023 r. podzielił stanowisko Rzecznika, że ewentualna wtórna wiktymizacja osób pokrzywdzonych przestępstwem jest zjawiskiem niepożądanym. Nie można jednak się zgodzić z twierdzeniem, że jego wyeliminowanie wymaga zmian w ustawie o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (dalej: „ustawa z dnia 13 maja 2016 r.”). W ww. ustawie interesy osób pokrzywdzonych przestępstwem zostały zabezpieczone we właściwym zakresie i nie zachodzi potrzeba zmian legislacyjnych. Kolejny problem poruszony przez Rzecznika dotyczy „braku rozwiązań chroniących prawa osób najbliższych osobom umieszczonym w publicznym rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym, którymi niejednokrotnie również są dzieci”. Sekretarz Stanu stwierdził, że wskazane rozwiązania legislacyjne nie są wynikiem przeoczenia, ale świadomą decyzją ustawodawcy. Właśnie poprzez dostępność szeregu danych osobowych rejestr publiczny ma pełnić funkcję zabezpieczającą, poprzez umożliwienie pełnej identyfikacji osoby sprawcy objętej rejestrem. Wyłączanie danych sprawcy w każdym przypadku, gdy istnieje zagrożenie negatywnym odbiorem społecznym dla skazanego i jego rodziny, prowadziłoby do paraliżu funkcjonowania tego rejestru.