Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie opiniodawczych zespołów sądowych specjalistów oraz standardów przeprowadzania badań psychologicznych.

Rzecznik Praw Obywatelskich powrócił do kwestii opiniodawczych zespołów sądowych specjalistów, utworzonych na mocy ustawy o opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów (dalej: ustawa o OZSS) i zastępujących rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne.

W nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji Rzecznik poprosił w szczególności o wskazanie, czy niedobory kadrowe w OZSS zostały już uzupełnione oraz czy – i jak – ustawa o OZSS oraz akty wykonawcze do tej ustawy wpłynęły na czas opiniowania i sprawność postępowań przed sądami powszechnymi. Rzecznik zwrócił się także z prośbą o informacje dotyczące tematyki i skali skarg wnoszonych do Ministra Sprawiedliwości jako organu nadzoru nad działalnością ww. zespołów od momentu jej wejścia w życie.

Ponadto, Rzecznik zwrócił uwagę na powiązany problem standardów metodologii opiniowania przez OZSS, uregulowanych w załączniku do zarządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie ustalenia standardów metodologii opiniowania w opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów, który to załącznik w punkcie 9.3 zawiera postanowienie, iż „Materiały pochodzące z badania, stanowiące podstawę wydania opinii, nie mogą być udostępniane osobom badanym”.

W skargach kierowanych do Biura RPO obywatele podnoszą, iż takie uregulowanie samo w sobie może wywoływać wątpliwości co do tego, czy treść opinii faktycznie odpowiada przebiegowi badania oraz zgadza się z materiałami z niego pochodzącymi. Osoby badane nie mają także możliwości przedstawienia swojej wersji przebiegu badania. Skutkiem braku wglądu do materiałów pochodzących z badania oraz zakazu rejestracji osoby badane mają ograniczone szanse na skuteczne ustosunkowanie się do treści opinii oraz na weryfikację tego, czy specjaliści OZSS stosują właściwe i aktualne metody, narzędzia i techniki badawcze, zgodnie ze Standardami.

Wobec powyższego Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o ustosunkowanie się do wskazanych zagadnień i rozważenie możliwości zmiany obecnej treści Standardów, celem zyskania większej transparentności badań OZSS, a tym samym wzmocnienia prawa obywatela do sądu.

 

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości w piśmie z 15 marca 2018 r. poinformował, że Departament Spraw Rodzinnych i Nieletnich Ministerstwa Sprawiedliwości zgłosił propozycję zmian legislacyjnych i aktów prawnych wykonawczych do ustawy o opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów, które obecnie są procedowane w Departamencie Legislacyjnym. Istota proponowanych zmian sprowadza się do wyeliminowania konkursu jako formy wyłaniania kandydatów do zatrudnienia w opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów na stanowiskach specjalistów w zakresie psychologii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych psychiatrii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży, na rzecz swobodnego zatrudniania specjalistów przez prezesów sądów. Ponadto, w wyniku prowadzonego monitoringu działalności zespołów z zakresu planowania i wykonywania zadań diagnostycznych przez specjalistów i kierownika zespołu, dodatkowo wskazano na potrzebę określenia na poziomie ustawy wymiaru czynności opiniodawczych, jakie winien realizować kierownik opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów, niezależnie od wykonywanych zadań z zakresu organizacji pracy i nadzoru nad funkcjonowaniem podległej mu jednostki.