Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zakresie, w jakim ograniczają konstytucyjną ochronę własności z dnia 2017-12-07.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej dotyczącej przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece w zakresie, w jakim ograniczają konstytucyjną ochronę własności.
W podniesionej sprawie skarżąca domaga się potwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności z Konstytucją art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Jej zdaniem zaskarżony przepis ustawy uniemożliwia jej, jako właścicielowi nieruchomości objętej hipoteką, który jednocześnie nie jest dłużnikiem osobistym, podniesienia zarzutu przedawnienia, co prowadzi do naruszenia prawa skarżącej do ochrony jej własności. Wskazane naruszenie wynika bezpośrednio z możliwości prowadzenia egzekucji z nieruchomości będącej własnością skarżącej w sytuacji, gdy roszczenie wierzyciela uległo już przedawnieniu. Brak jest bowiem możliwości skutecznego przeciwstawienia temu prawu uprawnienia wierzyciela do egzekwowania przysługujących mu roszczeń, skoro wierzyciel przez długi i - z punktu widzenia ochrony jego sfery prawnej - wystarczający okres nie wykazywał zainteresowania realizacją swych roszczeń pieniężnych.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, w kontekście konstytucyjnej zasady równej ochrony własności i innych praw majątkowych, niewątpliwie stanowi ograniczenie ochrony prawa własności nieruchomości obciążonej hipoteką. Z mocy wskazanego przepisu prawa właściciel nieruchomości został zobowiązany do znoszenia faktu zaspokojenia wierzyciela z przedmiotu swojej własności, mimo upływu terminu przedawnienia tejże wierzytelności pieniężnej. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie uniemożliwia jej realizacji poprzez przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości. Skutkiem zaskarżonego przepisu ustawy pozostaje więc spoczywający na właścicielu nieruchomości obowiązek honorowania uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką. W tym zakresie pierwotna ochrona prawa własności nieruchomości pozostaje istotnie ograniczona.
Zdaniem Rzecznika dalsze funkcjonowanie w systemie prawnym normy prawnej, przewidującej możliwość uzyskania przez wierzyciela hipotecznego zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, mimo przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, wydaje się być nieuzasadnione koniecznością ochrony konstytucyjnej zasady proporcjonalności. Zgodnie z tą zasadą ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie, jednak ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Rzecznik stoi na stanowisku, że kwestionowana norma prawna nie spełnia wynikającej zasady proporcjonalności wymogu niezbędności. Z punktu widzenia ochrony sfery prawnej wierzyciela hipotecznego wystarczająca pozostaje możliwość podjęcia działań zmierzających do uzyskania zaspokojenia rzeczowego w terminie właściwym dla przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowi wyjątek od zasady akcesoryjności hipoteki i w efekcie pozbawia skuteczności zarzut przedawnienia. Przepis ten odnosi się w równym stopniu do wszystkich dłużników osobistych, którzy dokonali obciążenia przedmiotu swojej własności hipoteką, jak również osób trzecich właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi (tzw. dłużników rzeczowych). Art. 77 u.k.w.h. ogranicza możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela hipotecznego z przedmiotu obciążonego hipoteką tylko do wysokości należności głównej i nie obejmuje roszczeń o świadczenia uboczne. Podniesienie zarzutu przedawnienia będzie zatem skuteczne w zakresie roszczeń wierzyciela o te świadczenia. Zarzutem przedawnienia w sposób skuteczny może bronić się tylko dłużnik osobisty, który nie jest właścicielem przedmiotu obciążonego hipoteką. Zdaniem Trybunału zróżnicowanie rodzaju zarzutów nie można uznać za cechę relewantną wyodrębnienia obu grup podmiotów. Uprawnienie wierzyciela do zaspokojenia się z przedmiotu obciążonego hipoteką odnosi się do wszystkich właścicieli, będących zarówno dłużnikami rzeczowymi, jak i dłużnikami osobistymi. Dlatego też należy podkreślić, że wśród właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi nie ma takiej grupy, która mogłaby się uchylić od zaspokojenia roszczenia wierzyciela hipotecznego w wypadku przedawnienia wierzytelności. Zaskarżony przepis nie prowadzi zatem do zróżnicowania sytuacji tych dłużników, ani nawet do wyróżnienia wśród nich odrębnych grup, do których mają zastosowanie odmienne regulacje. Nie skutkuje on również zróżnicowanym poziomem ochrony własności i praw majątkowych, z których mogą być egzekwowane wierzytelności wobec osoby trzeciej niebędącej dłużnikiem osobistym.