Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego Sądu Rejonowego dotyczącego braku możliwości zaskarżenia orzeczenia referendarza sądowego w postępowaniu egzekucyjnym z dnia 2018-01-15.
Zgłoszenie udziału w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego Sądu Rejonowego dotyczącego braku możliwości zaskarżenia orzeczenia referendarza sądowego w postępowaniu egzekucyjnym.
Tłem pytania prawnego była sytuacja procesowa, w której dłużnik wniósł skargę na czynności komornika sądowego zarzucając organowi egzekucyjnemu niedoręczenie korespondencji, zajęcie ruchomości niebędących własnością dłużnika oraz naruszenie procedury związanej z zajęciem ruchomości. Referendarz sądowy postanowieniem uchylił zaskarżoną czynność w całości. Skargę na orzeczenie referendarza sądowego wnieśli wierzyciele. Sąd powziął jednak wątpliwość, czy w świetle zaskarżonego art. 7673a skarga taka jest dopuszczalna. Czynności komornika zakwestionowane w tym postępowaniu są wprawdzie zaskarżalne, ale od rozstrzygnięcia nadzorczego zażalenie już nie przysługuje. Tym samym orzeczenie referendarza ma charakter ostateczny. Pojawia się zatem pytanie o zgodność takiego rozwiązania z konstytucyjnymi gwarancjami dotyczącymi prawa do sądu.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich za w pełni uzasadnione należy uznać ograniczenie prawa do zażalenia na postanowienia sądu wydane w postępowaniu egzekucyjnym. Absolutyzacja prawa do zaskarżenia każdego rozstrzygnięcia niechybnie spowodowałaby niewydolność i paraliż poszczególnych postępowań, również tych, w których szybkość działania aparatu państwa decyduje nie tylko o racji bytu takiego postępowania, ale przede wszystkim zapewnia efektywną realizację konstytucyjnego prawa jednostki do wykonania prawomocnego wyroku niezawisłego sądu. Jednak dążenie do jak najszybszego wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego nie może iść tak daleko, żeby ustawodawca dla osiągniecia tego celu pozbawił stronę prawa podmiotowego, gwarantowanego na poziomie konstytucyjnym.
Ponadto, Rzecznik zauważył, że podmiot, którego skargę na czynności komornika rozpoznał sędzia zawodowy, zrealizował swoje prawo do jednej instancji sądowej. W innej sytuacji znajduje się natomiast osoba, której skarga na czynności komornika została rozpoznana przez referendarza sądowego w sprawie, w której gdyby została rozpoznana przez sąd, nie przysługiwałoby zażalenie. Z uwagi na to, że referendarz nie jest sądem w rozumieniu konstytucyjnym, a skarga na postanowienie referendarza w takich sprawach jest wyłączona, jednostka jest pozbawiona prawa do nawet jednej instancji sądowej. Tymczasem Konstytucja gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wskazane prawo jest jednym z zasadniczych praw podmiotowych przysługującym każdej jednostce, a także jedną z fundamentalnych gwarancji praworządności.
Trybunał Konstytucyjny dostrzegł, że przepis o treści literalnie niemal tożsamej z przepisem objętym rozpoznawanym pytaniem prawnym znalazł się w art. 39822 § 1 k.p.c. (w części pierwszej: Postępowanie rozpoznawcze, księdze pierwszej: Proces, tytule VI: Postępowanie, dziale Vb: Skarga na orzeczenie referendarza sądowego). Jednak zmiana przez ustawodawcę koncepcji regulacyjnej w wyżej określonym zakresie, usytuowanie wskazanego przepisu w innym otoczeniu normatywnym, na wyraźnie innym miejscu w ramach systematyki wewnętrznej Kodeksu postępowania cywilnego, prowadzi do wniosku, że akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia przez Trybunał - w kształcie, który był podstawą pytania prawnego. Zaistniałe okoliczności zobowiązują Trybunał Konstytucyjny do umorzenia postępowania wobec zaktualizowania się przesłanki określonej w art. 59 ust. 1 pkt 4 u.o.t.p.TK - czynią zbędnym odnoszenie się do innych warunków dopuszczalności merytorycznego rozstrzygania pytania prawnego.