Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie zapowiadanego obniżenia świadczeń emerytalno-rentowych dla byłych funkcjonariuszy służb ochrony państwa.

Do Rzecznika zwracają się emerytowani funkcjonariusze służb ochrony państwa, którym mają zostać obniżone świadczenia emerytalno-rentowe. Wątpliwości wnioskodawców dotyczą m.in. art. 8a ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (dalej jako: ustawa zaopatrzeniowa). Z treści niniejszego przepisu wynika, że Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji będzie mógł utrzymać świadczenie emerytalne w dotychczasowej wysokości przy spełnieniu niedookreślonych warunków: krótkotrwałej służby przed 31 lipca 1990 r. oraz rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r.

Wątpliwości dotyczą w szczególności drugiego z wymienionych wymogów, bowiem dostęp do informacji pozwalających na jego rzetelne ustalenie (tzn. do akt osobowych i konkretnych spraw prowadzonych przez funkcjonariuszy po 31 lipca 1990 r. ) może być utrudniony z dwóch powodów. Po pierwsze, względy ustrojowe, rozumiane jako usytuowanie poszczególnych służb mundurowych w strukturze administracji rządowej, wskazują na ich zróżnicowaną podległość ministrom kierującym poszczególnymi działami administracji rządowej. Tymczasem ustawa zaopatrzeniowa nie określa zasad i trybu współdziałania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z innymi ministrami czy organami administracji rządowej w zakresie normowania art. 8a. Po drugie, ocena rzetelnego wykonywania zadań i obowiązków funkcjonariuszy wykonujących czynności operacyjno-rozpoznawcze będzie prowadzona m.in. w oparciu o przepisy ustawy o ochronie informacji niejawnych, która przewiduje, że akta osobowe w wymienionych w ustawie przypadkach są chronione bez względu na upływ czasu. Znaczna część akt niektórych funkcjonariuszy może zatem okazać się niedostępna. Ponadto sami funkcjonariusze, wykonujący czynności operacyjno-rozpoznawcze, nie będą w stanie w sposób rzetelny dochodzić swoich praw z uwagi na potencjalną odpowiedzialność karną za ujawnienie informacji niejawnej.

W świetle powyższego prawo niektórych funkcjonariuszy do rzetelnego postępowania, na które składają się m.in. zasada równości broni, prawo wglądu do akt oraz prawo do uzasadnienia orzeczenia, może zostać naruszone. Uprawnienie to wynika z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, zgodnie z którą każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym (świadczenie emerytalne) albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o spowodowanie zbadania sprawy oraz odniesienie się do przedstawionych problemów.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji w piśmie z 16 maja 2017 r. nie podzielił wątpliwości podniesionych przez Rzecznika. Jednocześnie wskazał, że Kodeks postępowania administracyjnego jest ustawą proceduralną, która reguluje kwestie związane z obowiązkiem podejmowania przez właściwe organy administracji publicznej wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Zasady ewentualnej współpracy pomiędzy właściwym w danej sprawie organem administracji a innymi podmiotami (w tym organami administracji) w zakresie pozyskania materiału dowodowego w sprawie także wynikają z regulacji K.p.a., w tym zwłaszcza z art. 7, art. 77 § 1 oraz art. 80 K.p.a., a nie z przepisów prawa materialnego. Wobec powyższego nieuzasadniony jest zarzut podnoszony przez Rzecznika, iż przepisy przedmiotowej ustawy nie określają zasad i trybu współdziałania Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z innymi organami administracji w zakresie unormowania z art. 8a tejże ustawy. Sekretarz Stanu podkreślił także, że brak jest regulacji prawnych, które uniemożliwiałyby organowi wgląd do niejawnych akt personalnych funkcjonariuszy i byłych funkcjonariuszy. Zauważył ponadto, że w analizowanej regulacji nie chodzi w istocie o ustalenie prawa do zaopatrzenia emerytalnego (co pozostaje w zakresie kompetencji właściwego organu emerytalnego, podlegając zaskarżeniu przed sądem powszechnym), lecz o możliwość zastosowania, poprzez wydanie decyzji uznaniowej, w drodze wyjątku, szczególnych rozwiązań odnoszących się do zasad ustalenia wysokości świadczeń emerytalnych (rentowych) określonych osób.