Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie projektu nowelizacji przepisów o postępowaniach na podstawie konwencji haskiej.

W nawiązaniu do dotychczasowej korespondencji w przedmiotowym zakresie oraz w związku z przygotowaniem w resorcie sprawiedliwości projektu ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw, Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł kilka kwestii.

Przede wszystkim Rzecznik pozytywnie odniósł się do założeń projektu, które mają na celu wprowadzenie komunikacji elektronicznej pomiędzy organem centralnym a sądami, zagranicznym organem centralnym i wnioskodawcą. Wydaje się też, że przygotowany projekt, dzięki wprowadzeniu specjalizacji niektórych sądów w zakresie międzynarodowego obrotu prawnego w sprawach rodzinnych, pomoże w ujednoliceniu linii orzeczniczej oraz w usprawnieniu postępowań w omawianych sprawach.

Jednocześnie należy rozważyć, czy zasadne jest rozszerzanie katalogu spraw rodzinnych, w jakich możliwe jest złożenie skargi kasacyjnej, np. o sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką. Wprowadzenie skargi kasacyjnej w omawianych sprawach mogłoby wydłużyć postępowanie, co doprowadzi do zniweczenia intencji projektodawcy, określonych w uzasadnieniu projektu ustawy właśnie jako potrzeba przyspieszenia i usprawnienia postępowania.

Z kolei proponowany § 21 art. 5191 KPC rozszerza katalog spraw kasacyjnych o sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., zaś § 5 stwierdza, że skargę tę mogą wnieść Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka. Rzecznik powziął jednak wątpliwość, czy są to jedyne podmioty, które mogą wnieść skargę kasacyjną w omawianych sprawach. Jeśli zamiarem projektodawcy było istotnie ograniczenie kręgu podmiotów uprawnionych do złożenia skargi kasacyjnej w tych sprawach, wskazane wydaje się uzupełnienie listy podmiotów uprawnionych o słowo „tylko” bądź „wyłącznie”.

Rzecznik zwrócił także uwagę na brzmienie art. 25 projektowanej ustawy, który przewiduje możliwość odmowy przyjęcia wniosku o powrót dziecka, przy czym wyraźnie wyłącza możliwość zaskarżenia takiej decyzji Ministra Sprawiedliwości. W zakresie przesłanek odmowy przepis ten odsyła do art. 27 konwencji haskiej z 1980 r., który stanowi, że organ centralny nie jest zobowiązany do przyjęcia wniosku, jeżeli jest oczywiste, że warunki określone przez konwencję nie zostały spełnione lub wniosek nie jest wystarczająco umotywowany. Zdaniem Rzecznika, owa generalna dyrektywa, wynikająca z konwencji, wymaga doprecyzowania i konkretyzacji na poziomie ustawy. Ogólność i niedookreśloność przesłanek odmowy wydaje się niedopuszczalna jako podstawa rozstrzygnięcia organu krajowego.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o rozważenie uwzględnienia powyższych uwag podczas dalszych prac legislacyjnych nad projektem.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 7 września 2017 r. poinformował, że na wniosek Ministra Sprawiedliwości Rada Ministrów na posiedzeniu w dniu 29 sierpnia 2017 r. przyjęła projekt ustawy o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych, który zostanie skierowany do Sejmu. W Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej Rządowego Centrum Legislacji, w serwisie Rządowy Proces Legislacyjny, znajduje się m.in. raport z konsultacji obejmujący omówienie wyników przeprowadzonych konsultacji publicznych i opiniowania oraz odniesienie się projektodawcy wobec uwag zgłoszonych do ww. projektu przed podmioty opiniujące, w tym przez Rzecznika Praw Obywatelskich.