Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie uprzywilejowania wierzytelności bankowych w postępowaniu nakazowym.

Art. 485 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego stanowi, że sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty.

Obywatele zwracający się do Biura RPO o pomoc i poradę wskazują, że po stwierdzeniu niekonstytucyjności instytucji bankowego tytułu egzekucyjnego (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2015 r., sygn. akt P 45/12) i ostatecznym wyeliminowaniu jej z porządku prawnego, banki zaczęły masowo korzystać z możliwości dochodzenia swoich roszczeń w postępowaniu nakazowym przede wszystkim wobec osób, które zaciągnęły kredyt w walucie obcej. W praktyce obrotu banki coraz częściej wytaczają powództwa w oparciu o wyciągi z ksiąg bankowych. Następnie w krótkim czasie wydawane są nakazy zapłaty, które stanowią tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania klauzuli wykonalności. Tego typu działania postrzegane są przez obywateli jako wyraz nadmiernego uprzywilejowania banków.

Wobec powyższego Rzecznik powziął wątpliwość co do konstytucyjności regulacji z art. 485 § 3 kpc i nieuzasadnionego różnicowania sytuacji procesowej podmiotu profesjonalnego, jakim jest bank, względem pozwanego konsumenta poprzez przyznanie możliwości dochodzenia wierzytelności bankowych w postępowaniu nakazowym. Zdaniem Rzecznika uprzywilejowanie wierzytelności bankowych w postępowaniu nakazowym prowadzi do zachwiania równowagi procesowej na niekorzyść słabszej strony, tj. pozwanego konsumenta. Tymczasem w aktualnie obowiązującym stanie prawnym nie ma podstaw do utrzymywania szczególnych uprawnień względem banków w postępowaniu cywilnym. Czynności wykonywane przez banki nie mieszczą się w sferze wykonywania władzy publicznej. Banki są podmiotami prawa prywatnego, które powinny być traktowane w taki sam sposób, jak inni uczestnicy obrotu cywilnoprawnego.

Rzecznik zwrócił się do Ministra z prośbą o zajęcie stanowiska wobec zasygnalizowanych wątpliwości, w szczególności pod kątem ewentualnych zmian legislacyjnych, polegających na uchyleniu art. 485 § 3 kpc z obowiązującego porządku prawnego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 16 marca 2017 r. poinformował, że w ministerstwie podjęto prace legislacyjne zmierzające do uchylenia przepisu Kodeksu postępowania cywilnego, który przewiduje, że sąd może wydać nakaz zapłaty, jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty. Podsekretarz Stanu wyjaśnił, że przepis ten stanowi przejaw nadmiernego uprzywilejowania banków. W wyniku zmian legislacyjnych zainspirowanych wyrokami Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt: P 7/09 i § 45/12) doszło do uchylenia regulacji przyznających wyciągom z ksiąg bankowych moc dokumentu urzędowego oraz umożliwiających bankom wystawianie tytułów egzekucyjnych. Ww. przepis utracił zatem uzasadnienie systemowe i aksjologiczne. Wątpliwości budzi również jego zgodność z takimi standardami konstytucyjnymi, jak: zasada równości wobec prawa, zasada sprawiedliwości społecznej oraz zasada ochrony praw konsumentów