Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego w sprawie zainicjowania zmian legislacyjnych w celu nowelizacji tzw. ustawy lutowej.

Kolejny raz Rzecznik Praw Obywatelskich zasygnalizował problem dotyczący przesłanki domicylu określonej w art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, czyli tzw. ustawy lutowej. Jak wynika z ww. przepisu, jednym z warunków uzyskania uprawnień do odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i krzywdę wyrządzonych represjami radzieckich organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości jest to, by osoba represjonowana mieszkała w chwili składania wniosku, bądź w chwili śmierci w Polsce. Warunek ten jest spełniony wówczas, gdy represjonowany mieszka obecnie lub mieszkał w chwili śmierci w obecnych graniach Państwa Polskiego, tj. granicach ustalonych dnia 5 lutego 1946 r. z późniejszymi zmianami, chyba, że zgon nastąpił przed tą datą.

W katalogu osób uprawnionych do ubiegania się o odszkodowanie pominięto obywateli Polski, którzy zginęli podczas walki o jej niepodległość lub ponieśli śmierć wskutek represji radzieckich organów ścigania, lecz mieszkali i zmarli na terenach, które Polska utraciła dopiero w lutym 1946 r. Zdaniem Rzecznika w odniesieniu do tych osób, które wszakże walczyły na rzecz niepodległości Kraju i w związku z tym poniosły śmierć, przesłanka domicylu w chwili śmierci jest nieracjonalna, nadmierna i powoduje zablokowanie możliwości dochodzenia roszczeń przez bliskich osób represjonowanych. Taka sytuacja zaś może budzić wątpliwości z punktu widzenia konstytucyjnych zasad: zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także równości.

Rzecznik zwrócił się do Ministra o dokonanie analizy przedstawionej problematyki i rozważenie zainicjowania stosownej nowelizacji, a także o poinformowanie o zajętym stanowisku w powyższej materii.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości w piśmie z 8 lutego 2017 r. poinformował, że proponowana przez Rzecznika zmiana zakresu podmiotowego art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wydaje się w pełni uzasadniona. Jednocześnie należy zauważyć, iż – co do zasady – zmiany ww. ustawy stanowiły przedmiot przedłożeń poselskich i senackich, nie zaś rządowych. Sama zaś kwestia ewentualnej nowelizacji ww. aktu prawnego w kierunku zaproponowanym przez Rzecznika wykracza poza zakres spraw zdefiniowanych przez ustawę o działach administracji rządowej dla działu administracji sprawiedliwość. Podsekretarz Stanu wskazał również, że w Sejmie procedowany jest obecnie senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (druk sejmowy nr 665). Przedmiotem proponowanej nowelizacji jest m.in. zmiana zakresu podmiotowego ustawy, tj. jego rozszerzenie o osoby, które otrzymały status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych na podstawie ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. Przy tej okazji także kwestia przesłanki domicylu, jako jednego z warunków uzyskania uprawnienia do odszkodowania i zadośćuczynienia, mogłaby zostać rozważona – na wniosek Rzecznika –w toku prac nad projektem ustawy o zmianie ww. ustawy (druk sejmowy nr 665).