Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wniosek do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przenoszenia prokuratorów na inne stanowiska służbowe.

Przepisy zakwestionowane we wniosku Rzecznika wprowadzają, pod pozorem reorganizacji jednostek prokuratury, arbitralną weryfikację dotychczasowych prokuratorów przez polityka - Ministra Sprawiedliwości sprawującego urząd Prokuratora Generalnego. Prokuratorzy zwracający się do Rzecznika Praw Obywatelskich postrzegają przeniesienia na inne stanowiska służbowe jako degradację od lat budowanej pozycji zawodowej, naruszającą ich dobre imię. Decyzje te nie podlegają przy tym żadnej kontroli sądowej.

Zmiany wynikające z przekształcenia Prokuratury Generalnej w Prokuraturę Krajową oraz przekształcenia prokuratur apelacyjnych w prokuratury regionalne nie miały fundamentalnego znaczenia z punktu widzenia zadań realizowanych przez te jednostki organizacyjne prokuratury. Jedyną istotną zmianę strukturalną stanowi zniesienie wojskowych jednostek prokuratury i przekazanie ich zadań do realizacji przez prokuraturę powszechną.

Reorganizacja prokuratury - dokonana na podstawie ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze została potraktowana przez ustawodawcę jako uzasadnienie dla ponownego powołania prokuratorów do poszczególnych prokuratur, a także dla przenoszenia prokuratorów na inne stanowiska służbowe. Zniesienie Prokuratury Generalnej, prokuratur apelacyjnych oraz wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury połączone zostało ze swoistą weryfikacją kadrową prokuratorów.

Kwestionowane przepisy ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze są niezgodne z konstytucyjną zasadą zaufania obywateli do państwa i prawa, ponieważ w sposób arbitralny, bez wskazania w ustawie kryteriów, pozwalają Ministrowi Sprawiedliwości pełniącemu urząd Prokuratora Generalnego decydować o tym, czy dany prokurator zostanie powołany do nowo utworzonej jednostki organizacyjnej w miejsce zniesionej jednostki organizacyjnej prokuratury, czy też zostanie przeniesiony na inne stanowisko służbowe. Dotychczasowy prokurator Prokuratury Generalnej (prokuratury apelacyjnej) może w tym trybie zostać przeniesiony nawet do prokuratury rejonowej. W ten sposób zostaje przekreślony cały jego dorobek zawodowy. Oceny tej nie zmienia fakt, że przeniesieni prokuratorzy zachowują swoje dotychczasowe wynagrodzenie.

Przepisy zaskarżone we wniosku Rzecznika w sposób bezpośredni ingerują w dobre imię przenoszonych w tym trybie prokuratorów. Kształtują one bowiem w oczach opinii publicznej przekonanie (nawet jeśli przekonanie to jest mylne), że degradowany przez swojego zwierzchnika prokurator zasłużył na takie traktowanie. Decyzja o przeniesieniu na niższe, a nawet najniższe stanowisko służbowe przekreśla dotychczasowy dorobek zawodowy prokuratora i stanowi wyraz negatywnej oceny jego dokonań zawodowych. W ten sposób dotyka ona bezpośrednio jego dobrego imienia w oczach współpracowników oraz w oczach opinii publicznej. Każdy zaś, jak wynika z Konstytucji, ma prawo bronić swojego dobrego imienia, a obowiązkiem państwa jest mu to umożliwić.

Ustawodawca, decydując się na wprowadzenie przepisów przewidujących arbitralne przenoszenie prokuratorów na inne stanowiska służbowe do hierarchicznie niższych jednostek organizacyjnych prokuratury (a więc w praktyce na ich degradację służbową), nie stworzył tym prokuratorom żadnych gwarancji procesowych umożliwiających im ochronę dobrego imienia. Prokuratorzy, którzy zostali przeniesieni na niższe stanowiska służbowe nie mają możliwości uruchomienia postępowania sądowego, które rozstrzygnie czy w wyniku tego przeniesienia nie zostały naruszone ich prawa. Dlatego zaskarżone przepisy naruszają też konstytucyjne prawo do sądu.

Rzecznik wskazał ponadto we wniosku, że przeniesienie na inne miejsce służbowe stanowi także jedną z najsurowszych kar dyscyplinarnych dla prokuratora. Swoją surowością ustępuje jedynie wydaleniu prokuratora ze służby. W postępowaniu dyscyplinarnym, w którym prokuratorowi wymierzana jest kara przeniesienia na inne miejsce służbowe, prokurator korzysta jednak z dwuinstancyjnego sądownictwa dyscyplinarnego, a ponadto ma zapewnioną możliwość złożenia kasacji do Sądu Najwyższego.