Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zasad ubezpieczenia społecznego twórców i artystów.

Przedstawiciele środowiska twórców i artystów przedstawili Rzecznikowi Praw Obywatelskich problem zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym, które obecnie nie są dostosowane do specyfiki prowadzonej przez nich działalności. Do twórców i artystów stosuje się takie same zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, jak wobec osób prowadzących działalność gospodarczą lub wykonujących wolny zawód. Tymczasem zdecydowana większość twórców i artystów uzyskuje nieregularne przychody, które nie dają możliwości ponoszenia stałych kosztów ubezpieczenia, wynoszących miesięcznie ponad 1000 złotych. Przyjęty obecnie system, zwłaszcza wysokość i częstotliwość opłacania składek, może prowadzić do wykluczenia twórców i artystów z dostępu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Rzecznik apeluje o podjęcie szerokiej dyskusji, z udziałem przedstawicieli środowiska twórców i artystów, nad wypracowaniem nowych rozwiązań, które odejdą od radykalnego założenia zrównania artystów z przedsiębiorcami. Warto skorzystać z doświadczeń innych krajów Unii Europejskiej, przewidujących odrębne systemy finansowania kosztów ubezpieczenia artystów, zasilane dodatkowo przez państwo oraz przedsiębiorców korzystających z pracy artystów i twórców.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi z 9 marca 2016 r. podkreśliła, że zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych twórcy i artyści podlegają ubezpieczeniom społecznym. Uznania działalności za twórczą lub artystyczną dokonuje Komisja ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców działająca przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W opinii Ministra postulaty wprowadzenia pozasystemowych rozwiązań zmierzających do utworzenia odrębnego systemu zabezpieczenia społecznego nie są uzasadnione.
Niewątpliwie część artystów nie osiąga z działalności artystycznej przychodów umożliwiających regularne opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne, niemniej jednak prowadzący pozarolniczą działalność również mogą nie osiągać takich przychodów, a składka za nich ustalana jest ryczałtowo, bez względu na to, czy osiągają przychód umożliwiający im opłacenie tych składek czy nie. Przyjęcie takiego rozwiązania wynika z założeń systemu emerytalnego, którego naczelnym celem jest zabezpieczenie chociażby minimalnych świadczeń emerytalnych i rentowych.
Z danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że przeciętne świadczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność (opłacających analogiczna składkę jak artyści) są niższe o około 200-400 zł od świadczeń innych grup ubezpieczeniowych. Oznacza to, że obniżenie składek artystów mieszczących się w tej grupie ubezpieczonych, przy jednoczesnym założeniu niesystematyczności w opłacaniu składek, doprowadzi do ustalenia świadczeń emerytalnych niespełniających swojej funkcji.
W ocenie Ministra rozpoczęcie dyskusji nad ewentualnymi zmianami w zasadach ubezpieczenia artystów jest słuszne i niewątpliwie resort rodziny, pracy i polityki społecznej weźmie w niej udział. Z uwagi jednak na zakres poruszanych tematów głównym adresatem takiej propozycji oraz podmiotem wiodącym w toku tej dyskusji powinien być Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.