Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie biegłych sądowych.

Aktualny projekt ustawy o biegłych sądowych, będący obecnie na etapie opiniowania, ma szansę nareszcie rozwiązać wieloletni problem braku całościowego uregulowania instytucji biegłych sądowych na poziomie ustawowym. Nieuregulowanie tej kwestii ma negatywne konsekwencje zarówno dla obywateli, którzy ponoszą szkodę przez nierzetelne opinie biegłych, dla finansów publicznych (a w konsekwencji podatników) z powodu dużej liczby orzeczeń zasądzających odszkodowania oraz dla samych biegłych, dla których jasne i precyzyjne przepisy byłyby ułatwieniem w wykonywaniu przez nich obowiązków.

W wystąpieniu Rzecznik podaje przykłady błędów biegłych z praktyki sądowej, opisane w raporcie „Błędy w opiniach biegłych a pomyłki sądowe”, opracowanym przez Fundację EFIC w ramach projektu Forensic Watch. Oprócz błędów w sztuce, częstym problemem jest także przekroczenie uprawnień przez biegłego. W raporcie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka „Biegli sądowi w Polsce” określono wypowiadanie się biegłych w przedmiocie winy oskarżonego jako „jedną z największych praktycznych bolączek dzisiejszego procesu karnego”. RPO prosi o przekazanie informacji na temat przebiegu prac legislacyjnych dotyczących projektu ustawy o biegłych sądowych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

W odpowiedzi z 5 maja 2016 r. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości poinformował, że kierownictwo resortu podziela pogląd o konieczności usprawnienia wymiar sprawiedliwości, również w obszarze dotyczącym korzystania z opinii biegłych sądowych.
Prace nad projektem ustawy o biegłych sądowych będą dotyczyły w szczególności weryfikacji biegłych w toku ich ustanawiania, tak aby zapewnić udział w postępowaniach ekspertów o najwyższym poziomie merytorycznym i etycznym. Gotowy projekt zostanie przedłożony Rzecznikowi Praw Obywatelskich do zaopiniowania.
Niezależnie od tego, ustawą z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 437) wprowadzone zostały zmiany, które z jednej strony penalizują działania polegające na celowym fałszowaniu opinii, z drugiej zaś strony pozwalają na miarkowanie wynagrodzenia biegłego, a nawet odstąpienie od jego przyznania w przypadku, gdy opinia jest nierzetelna lub opiniowanie jest przewlekłe w sposób nieuzasadniony. Przyjęte rozwiązania powinny przyczynić się do wykonywania obowiązków przez biegłych z pełnym zaangażowaniem i starannością.
Podsekretarz Stanu dodał jednocześnie, że całkowite wyeliminowanie przypadków błędów w opiniach, czy też wykraczania biegłych poza swoją funkcję jest trudne, o ile nie niemożliwe. To rolą sądu jest dokonanie rzetelnej oceny opinii, w tym jej wiarygodności. Ewentualne uchybienia sądu, polegające na przyjęciu za podstawę wyrokowania wadliwej opinii, powinny zostać usunięte w toku instancyjnej kontroli wydanego orzeczenia.
Sąd może też powiadomić prezesa sądu okręgowego, przez którego biegły został ustanowiony, aby zwrócił uwagę na nieprawidłowości w pracy biegłego. Może to prowadzić do wszczęcia postępowania w sprawie zwolnienia biegłego z funkcji.