Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Finansów w sprawie dochodzenia należności przez Skarb Państwa na drodze skargi pauliańskiej.

Organy podatkowe coraz częściej wnoszą pozwy do sądów powszechnych w celu uznania czynności prawnej dokonanej przez podatnika z osobą trzecią za bezskuteczną w stosunku do Skarbu Państwa. Wynika tak ze skarg kierowanych do Rzecznika. Zwykle chodzi o uznanie bezskuteczności darowizny istotnych składników majątku dokonanej przez podatnika na rzecz członków jego najbliższej rodziny. W przypadku uzyskania korzystnego wyroku sądowego, organy podatkowe mogą prowadzić egzekucję z przedmiotów majątkowych przekazanych przez podatnika osobom trzecim, z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami. Przy dochodzeniu należności publicznoprawnych organy podatkowe korzystają ze skargi pauliańskiej, uregulowanej w kodeksie cywilnym. Celem skargi pauliańskiej jest ochrona interesów wierzyciela przed dłużnikiem, który wyzbywa się majątku na rzecz osób trzecich, z pokrzywdzeniem wierzyciela. Kwestia dopuszczalności stosowania tej instytucji prawa cywilnego dla ochrony należności publicznoprawnych była przedmiotem orzecznictwa sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego. Sądy wypowiadały się w tej kwestii w niejednolity sposób. Stanowisko prezentowane w późniejszym orzecznictwie zakłada, że wierzytelność publicznoprawna może być objęta konstrukcją skargi pauliańskiej w drodze analogii. Jednak obecnie powszechnie przyjmuje się, że możliwość stosowania analogii w prawie podatkowym powinna być dopuszczalna tylko na korzyść podatnika. RPO prosi o przedstawienie stanowiska w sprawie, również pod kątem ewentualnych zmian legislacyjnych.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

W ocenie Ministra Finansów nie ma przesłanek do kwestionowania dopuszczalności dochodzenia przez Skarb Państwa należności publicznoprawnych na drodze skargi pauliańskiej. W odpowiedzi z 22 lutego 2016 r. Minister Finansów stwierdził,że w świetle konstytucyjnej zasady równości podatkowej i powszechności opodatkowania nie ma powodów, aby wierzytelności publicznoprawne miały gorszy standard ochrony niż wierzytelności cywilnoprawne.
Skarga pauliańska była przedmiotem wielu orzeczeń sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. Tworzenie nowych regulacji, a więc w praktyce poddanie w wątpliwość istniejącego dorobku legislacyjnego i orzeczniczego, nie byłoby korzystne ani dla organów podatkowych, ani dla podatników, ani osób trzecich, które dokonały czynności cywilnoprawnych z podatnikami.
Minister Finansów nie zgodził się także z tezą, że stosowanie w drodze analogii skargi pauliańskiej w przypadku zobowiązań podatkowych powoduje skutki niekorzystne dla podatnika. Dług podatnika zostanie zaspokojony z majątku osoby trzeciej, działającej w złej wierze. Z perspektywy podatnika sytuacja jest taka, jakby czynności prawnej nie dokonano.