Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Prokuratora Generalnego w sprawie wnoszenia aktów oskarżenia po reformie procedury karnej.

W stałym zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich pozostaje przewlekłość procesu karnego jako sytuacja, w której dochodzi do naruszenia konstytucyjnego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a także gwarancji wynikających z postanowień Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Problem przewlekłości postępowań, w tym w sprawach karnych, stanowi przedmiot wielu skarg przeciwko Polsce do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Reforma procedury karnej, wprowadzona w dniu 1 lipca 2015 r., miała usprawnić postępowanie karne, m.in. poprzez zwiększenie możliwości konsensualnego kończenia procesu, czyli w drodze porozumienia z oskarżycielem. W tym kontekście Rzecznik z dużym zaniepokojeniem przyjął informacje prasowe o znaczącym spadku liczby wnoszonych przez prokuratorów aktów oskarżenia, których sporządzenie jest obecnie znacznie utrudnione ze względu na liczne wymagania formalne oraz spadku liczby wniosków kierowanych do sądu w trybie art. 335 k.p.k., pozwalających na konsensualne zakończenie procesu. Sytuacja ta może być uznana nie tylko za zagrożenie dla prawidłowej realizacji prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, ale także może prowadzić do obniżenia skuteczności ścigania przestępstw. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Prokuratora Generalnego o poinformowanie, czy w istocie opisana sytuacja ma miejsce, wskazanie przyczyn tego stanu rzeczy i środków zaradczych podejmowanych w prokuraturze.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Prokurator Generalny (22.12.2015 r.) potwierdził, że istotne zmiany wprowadzone w przepisach określających wymogi formalne aktu oskarżenia spowodowały w praktyce znaczne problemy, które nadal wyjaśniane są podczas szkoleń dla prokuratorów. W początkowych miesiącach obowiązywania znowelizowanej procedury karnej przeanalizowano przyczyny znacznej liczby zwrotów aktów oskarżenia przez sądy. Najczęstszą przyczyną były braki polegające na niesformułowaniu lub nieprawidłowym sformułowaniu tez dowodowych. Prokuratur Generalny skieruje pismo instrukcyjne do podległych prokuratorów z zaleceniami mającymi na celu ukształtowanie prawidłowej praktyki prokuratorskiej w formułowaniu aktów oskarżenia.
Podstawową przyczyną ograniczania liczby rejestrowanych w jednostkach prokuratury spraw karnych jest uchylenie obowiązku zatwierdzania przez prokuratora postanowień o umorzeniu postępowania w fazie in rem. W wyniku tej zmiany nieprokuratorskie organy postępowania przygotowawczego uzyskały znaczną samodzielność orzeczniczą. Na podstawie danych statystycznych można stwierdzić, że efektywność pracy prokuratorów utrzymuje się na porównywalnym poziomie, stąd nie istnieje obawa wystąpienia wzrostu przewlekłości postępowań. Mimo znacznego spadku wpływu spraw karnych, wzrosła liczba spraw zakończonych w sposób konsensualny, umożliwiający szybkie zakończenie postępowania na etapie sądowym. Od 1 lipca 2015 r. możliwe jest bowiem, oprócz wniosku dołączanego do aktu oskarżenia, sformułowanie i wniesienia samodzielnego, odrębnego wniosku o wydanie na posiedzeniu wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kar lub innych środków karnych. Jednocześnie w odpowiedzi podkreślono, że dokonanie prawidłowej oceny działania prokuratury w zakresie praktyki oskarżycielskiej możliwe będzie w dłuższej perspektywie czasowej obejmującej pełny okres statystyczny, a więc dopiero po 30 czerwca 2016 r.