Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych pobieranych w sprawach sądowoadministracyjnych.

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje obowiązek uiszczenia opłaty kancelaryjnej przy składaniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i jego doręczenia. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych pobieranych w sprawach sądowoadministracyjnych wysokość tej opłaty wynosi 100 złotych. Złożenie wniosku uruchamia procedurę sporządzania uzasadnienia niezależnie od uiszczenia przez stronę opłaty. Konsekwencją tego rozwiązania jest bezwzględny charakter obowiązku uiszczenia opłaty kancelaryjnej. Cofnięcie wniosku o sporządzenie i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem nie zwalnia wnioskodawcy z uiszczenia tej opłaty. W istotny sposób ograniczono więc możliwość decydowania przez stronę o ponoszeniu kosztów związanych z korzystaniem z przysługujących jej uprawnień. Sądy administracyjne są zobligowane jedynie do poinformowania strony o możliwości złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku w terminie 7 dni od jego ogłoszenia bądź doręczenia odpisu sentencji. W konsekwencji strona działająca samodzielnie może nie być świadoma konieczności poniesienia kosztów w związku ze złożeniem wniosku o uzasadnienie wyroku. W opinii Rzecznika należałoby rozważyć możliwość modyfikacji zasad uiszczania opłaty za sporządzenie i doręczenie uzasadnienia, tak aby strona była informowana o konieczności uiszczenia opłaty i możliwości złożenia wniosku o zwolnienie jej z uiszczania kwoty, albo w ogóle należałoby wyeliminować pobieranie opłaty za sporządzenie uzasadnienia, którego żąda strona w ustawowym terminie. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o rozważenie podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do zmiany stanu prawnego w powyższym zakresie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości w odpowiedzi z 29 stycznia 2016 r. poinformował, że podzielając wątpliwości Rzecznika i biorąc pod uwagę rozbieżne poglądy orzecznictwa i doktryny, zwrócił się z wnioskiem do Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o zajęcie stanowiska w sprawie.
Prezes NSA stwierdził jednak, że w analizowanej kwestii zasada zaufania obywatela do organów państwa jest w pełni respektowana. Zgodnie z utrwaloną i jednolitą praktyką przyjętą w wojewódzkich sądach administracyjnych, pouczenie strony o terminie i sposobie wniesienia środka odwoławczego obejmuje m.in. poinformowanie o wysokości i obowiązku uiszczenia opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem w sytuacji wystąpienia z wnioskiem o sporządzenie uzasadnienia i doręczenia tego odpisu. Ma to miejsce co najmniej dwukrotnie – najpierw na etapie zawiadomienia strony o rozprawie, a następnie po ogłoszeniu wyroku na rozprawie. Pouczenie znajduje się także we wzorze formularza doręczenia odpisu sentencji wyroku stosowanego w przypadku doręczenia z urzędu sentencji wyroku stronie działającej bez profesjonalnego pełnomocnika.
W ocenie Prezesa NSA rezygnacja z opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem sporządzanym na wniosek, negatywnie wpłynęłaby na sprawność funkcjonowania wojewódzkich sądów administracyjnych. Pobierana opłata nie stwarza ryzyka naruszenia standardów gwarantowanego konstytucyjnie prawa do sądu.
Minister Sprawiedliwości nie kwestionuje zasadności dalszej analizy problemu, jednak uważa, że wobec niepodzielenia argumentów przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak również wobec ograniczonej kompetencji Ministra Sprawiedliwości względem sądownictwa administracyjnego i zwyczajowej prezydenckiej inicjatywy ustawodawczej w tej materii, należałoby rozważyć przedstawienie omawianego problemu Kancelarii Prezydenta RP.