Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego w sprawie ochrony konsumentów na rynku usług bankowych.

W związku ze skargami otrzymywanymi od klientów banków, którzy zawarli umowy kredytu we franku szwajcarskim, Rzecznik Praw Obywatelskich powzięła wątpliwości dotyczące poziomu ochrony konsumentów na rynku usług bankowych. Analiza skarg klientów banków prowadzi do wniosku, że prawa konsumentów nie były należycie chronione. Skarżący wskazują, że pracownicy banków wręcz nakłaniali ich do zawierania umów w walucie obcej, frankach szwajcarskich, argumentując, że kredyt taki będzie tańszy. Co więcej, ze względu na przyjęty sposób określania zdolności kredytowej, banki informowały klientów, że mają zdolność kredytową w walucie obcej, natomiast w złotym polskim takiej zdolności nie posiadają. Nagminne było także zatajanie przed klientami banków rzeczywistych ryzyk związanych z globalnymi zmianami kursów walut. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o przekazanie szczegółowych informacji o podjętych działaniach nadzorczych wobec konkretnych banków, a także o wskazanie, jakie działania podejmuje Komisja Nadzoru Finansowego w celu zapewnienia należytej ochrony interesów konsumentów.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego (17.07.2015 r.) poinformował, że Komisja od wielu lat podejmowała i nadal podejmuje, stosownie do posiadanych kompetencji, szereg działań mających na celu ograniczenie ryzyka związanego z kredytami we frankach szwajcarskich. Nadzór bankowy już w 2006 r. wydał tzw. Rekomendację S dotyczącą dobrych praktyk w zakresie zarządzenia ekspozycjami kredytowymi finansującymi nieruchomości oraz zabezpieczenia hipoteczne określającą minimalne standardy dotyczące m.in. zarządzania ryzykiem związanym z kredytowaniem walutowym. Stanowisko nadzoru bankowego o potrzebie ograniczenia skali udzielonych kredytów walutowych było krytykowane m.in. przez ówczesny rząd, ekspertów, a także potencjalnych kredytobiorców. Działania Komisji Nadzoru Bankowego zostały podtrzymane przez utworzoną w jej miejsce Komisję Nadzoru Finansowego, która w późniejszych nowelizacjach Rekomendacji S zarekomendowała dalsze ograniczenia w zakresie kredytowania walutowego. Rekomendacja S zawierała postanowienia dotyczących kredytów walutowych, wskazujące na wysokie ryzyko takich produktów oraz mające na celu ograniczenie ich udzielania kredytobiorcom osiągającym dochody w złotych. W zakresie relacji z klientami zarekomendowano bankom, aby oferowały klientom w pierwszej kolejności kredyty, pożyczki lub inne produkty w złotych. Bank mógł złożyć klientowi ofertę kredytu w walucie obcej dopiero po uzyskaniu od klienta banku pisemnego oświadczenia potwierdzającego, że dokonał wyboru oferty w walucie obcej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z tym produktem. W ostatniej nowelizacji Rekomendacji S w 2013 r. wprowadzono postanowienie, zgodnie z którym bank powinien udzielać klientom detalicznym kredytów zabezpieczonych hipotecznie wyłącznie w walucie, w jakiej uzyskują dochód, również w przypadku klientów o wysokich dochodach. Nadzór bankowy podejmował także działania w zakresie wymogów kapitałowych dla banków, w związku z ryzykami związanymi z oferowaniem kredytów walutowych. Przewodniczący KNF podkreślił w odpowiedzi, że w obszarze ochrony interesów konsumentów Komisja nie może podejmować działań nadzorczych, które naruszałyby umowy zawarte pomiędzy bankami i kredytobiorcami, nie jest także uprawniona do prowadzenia negocjacji w imieniu którejkolwiek ze stron umowy kredytowej. KNF stworzyła natomiast warunki dla polubownego rozwiązywania kwestii spornych, jakie pojawiają się na tle umów zawartych pomiędzy uczestnikami rynku finansowego. Istnieje możliwość, za zgodą obu stron umowy, skorzystania z alternatywnych metod rozwiązywania sporów cywilnoprawnych, np. mediacji lub arbitrażu, w ramach Sądu Polubownego przy KNF. Czynności inspekcyjne Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego nakierowane są na główny cel nadzorczy, jakim jest bezpieczeństwo środków gromadzonych na rachunkach bankowych. W trakcie czynności kontrolnych pracownicy UKNF szczegółowo badają stopień wdrożenia przez banki Rekomendacji S, a także analizują sposób obliczania przez banki zdolności kredytowej klienta. Ponadto Komisja Nadzoru Finansowego współpracuje z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przekazując sygnały o budzących wątpliwości praktykach kredytodawców.