Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie problemów środowiska ławników.

Rzecznik Praw Obywatelskich otrzymuje liczne sygnały od przedstawicieli środowiska ławników dotyczące kluczowych problemów, z jakimi spotykają się podczas wykonywania swoich obowiązków. Poważne wątpliwości wywołuje kwestia objęcia ławników obowiązkiem składania oświadczeń majątkowych i upubliczniania ich w Biuletynie Informacji Publicznej, wynikająca z projektu ustawy o oświadczeniach o stanie majątkowym osób pełniących funkcje publiczne. Zobowiązanie do składania oświadczeń majątkowych przez osoby pełniące funkcję ławnika, która nie jest zajęciem zawodowym, a działalnością o charakterze społecznym i obywatelskim, może zniechęcać do ubiegania się o mandat ławniczy. Kolejnym istotnym zagadnieniem są wątpliwości dotyczące wypłaty ławnikom rekompensaty pieniężnej za czytanie akt sprawy przed rozprawą. W obecnym stanie prawnym ławnicy są zobowiązani do zapoznania się z aktami sprawy przed rozprawą, jednak nie otrzymują rekompensaty za czas poświęcony na tę czynność. Ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych określa zamknięty katalog czynności, za które ławnik otrzymuje rekompensatę pieniężną, który nie obejmuje zapoznania się ławnika z aktami sprawy przed rozprawą. Ponadto część ławników nie otrzymuje zwrotu należności za zakup biletów umożliwiających im dojazd na rozprawę środkami komunikacji miejskiej. Z literalnego brzmienia przepisów wynika bowiem, że zwrot kosztów przejazdu do sądu należy się tylko ławnikom zamieszkałym poza siedzibą sądu. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o rozważenie zainicjowania zmian legislacyjnych we wskazanym zakresie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (16.06.2015 r.) wyjaśnił, że wobec licznych uwag krytycznych zgłoszonych względem projektu ustawy o oświadczeniach o stanie majątkowym osób pełniących funkcje publiczne, prace nad projektem w dotychczasowym kształcie zostały tymczasowo wstrzymane. Dostrzegając uwagi, jakie były zgłaszane w toku konsultacji projektu ustawy nie można jednak tracić z pola widzenia roli pełnionej przez ławników w toku rozpoznawania spraw i wydawania orzeczeń. Znaczenie roli ławnika oraz wiążąca się z nią odpowiedzialność w pełni uzasadniają zrównanie w zakresie obowiązku składania oświadczeń majątkowych, ławników z sędziami. W zakresie, w jakim dochodzi do rozstrzygania spraw sądowych przy udziale czynnika społecznego, jego przedstawiciele powinni być poddani analogicznej procedurze gwarantującej transparentność i zapobieganie zjawiskom korupcyjnym, jak sędziowie. Odnosząc się do problemu braku rekompensaty pieniężnej za czas zapoznawania się przez ławników z aktami sprawy, Minister Sprawiedliwości stwierdził, że obecne regulacje ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych nie przewidują możliwości jakichkolwiek świadczeń na rzecz ławników z tytułu zapoznawania się z aktami sprawy. Ustawa przewiduje jedynie rekompensatę pieniężną dla ławnika za czas wykonywania czynności w sądzie, którymi są: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej, jeżeli został do niej wybrany. Wynika to z faktu, że wykonywanie obowiązków ławnika nie jest wykonywaniem zawodu czy też pełnieniem funkcji za wynagrodzeniem. Dostrzegając, że ryczałtowa wysokość rekompensaty za jeden dzień pełnienia obowiązków ławnika ustalona w ustawie Prawo o ustroju sądów powszechnych może przez część zainteresowanych być postrzegana jako nieadekwatna względem niezbędnego nakładu pracy, nie wydaje się, by uzasadnione było modyfikowanie systemu świadczeń przysługujących obywatelom biorącym udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości poprzez wprowadzenie wynagrodzenia za czynności inne niż dotychczas uregulowane w ustawie, wykonywane w sądzie. Podobnie brak jest przekonującego uzasadnienia dla wprowadzania instytucji zwrotu należności za przejazd na rozprawę (bądź w celu wykonywania innych obowiązków ławniczych w sądzie) ławnikom zamieszkałym w miejscowości będącej siedzibą sądu, w którym pełnią funkcję. Realizacja sygnalizowanych przez Rzecznika postulatów środowiska ławniczego wymagałaby, oprócz zmian legislacyjnych, zapewnienia dodatkowych środków budżetowych na pokrycie kosztów zwiększonych świadczeń na rzecz ławników, co w obecnej sytuacji nie jest możliwe.