Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie uprowadzeń dzieci przez jednego z rodziców.

Uprowadzenie dzieci przez jednego z rodziców, wbrew woli i wiedzy drugiego, łączy się zwykle z uniemożliwianiem kontaktu dziecka z osobami spoza rodziny uprowadzającego, czasem także z uchylaniem się od obowiązku szkolnego, unikaniem służb socjalnych czy sądów, wywiezieniem dziecka za granicę. Wykładnia przez sądy przepisu Kodeksu karnego dotyczącego przestępstwa uprowadzenia małoletniego powoduje, że podmiotem przestępstwa nie może być rodzic dysponujący pełnią władzy rodzicielskiej. W konsekwencji rodzice, których dziecko zostało porwane, mają trudności z uzyskaniem pomocy od funkcjonariuszy policji czy innych organów państwa, wskazujących na brak zaistnienia przestępstwa i konieczność wszczęcia sądowego postępowania opiekuńczego w kwestii władzy rodzicielskiej. Rzecznik Praw Obywatelskich prosi o poinformowanie, jakie czynności były podejmowane w tej kwestii i czy planowane są działania legislacyjne, mające na celu zmianę obecnie obowiązujących przepisów co do penalizacji tzw. porwania rodzicielskiego.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (12.03.2015 r.) wyjaśnił, że intencją ustawodawcy była kryminalizacja takich działań lub zaniechań, które w sposób najbardziej drastyczny uderzają w więzy rodzinne, stosunek opieki lub nadzoru, m.in. dlatego, że dotyczą małoletnich dzieci, a także osób nieporadnych, nad którymi sprawowana jest opieka lub nadzór. Z uwagi na to, że przedmiotem ochrony jest przede wszystkim integralność rodziny i niezakłócone sprawowanie opieki, realizacja znamion tego czynu wyłącza możliwość jego popełnienia przez rodziców lub opiekunów korzystających z pełni uprawnień rodzicielskich lub opiekuńczych, co wynika z utrwalonej linii orzecznictwa. W obowiązującym stanie prawnym, jeśli rodzice mają pełnię praw rodzicielskich, utrudnianie lub uniemożliwianie kontaktów powinno być egzekwowane w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Minister Sprawiedliwości zwrócił się do Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego oraz do Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości w celu rozstrzygnięcia wątpliwości dotyczących potrzeby wprowadzenia odrębnego czynu zabronionego, który penalizowałby zachowania polegające na uprowadzeniu lub zatrzymaniu dziecka przez jedno z rodziców, wbrew woli drugiego. Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego nie zarekomendowała Ministrowi Sprawiedliwości rozszerzenia zakresu kryminalizacji. Wyniki badań aktowych przeprowadzone przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości wskazują raczej na potrzebę wzmocnienia efektywności działania obecnie obowiązujących przepisów w zakresie egzekwowania kontaktów z dzieckiem niż zmianę zakresu kryminalizacji. W krajach Unii Europejskiej, jak również poza Unią, nie ma jednolitej praktyki legislacyjnej w zakresie kształtowania odpowiedzialności karnej rodziców posiadających pełnię praw rodzicielskich za uniemożliwianie kontaktów drugiemu z rodziców z dzieckiem. W związku z powyższym w chwili obecnej nie ma, jak się wydaje, podstaw do ingerencji legislacyjnej w dziedzinie prawa karnego. Praktyka organów postępowania karnego nadal będzie jednak monitorowana. Minister Sprawiedliwości poinformował ponadto, że w resorcie sprawiedliwości trwają prace legislacyjne, we współpracy z Komisją Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego, nad projektem założeń do projektu ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wspieraniu rodziny i pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw. Jednym z założeń tego projektu jest wprowadzenie rozwiązań mających na celu zwiększenie skuteczności wykonania orzeczeń przewidujących przymusowe odebranie osoby.