Sprawy generalne Rzecznika Praw Obywatelskich

Wystąpienie do Ministra Sprawiedliwości w sprawie zasadności i częstotliwości dokonywania kontroli osobistych w jednostkach penitencjarnych.

Podczas wizytacji prewencyjnych dokonywanych przez przedstawicieli Krajowego Mechanizmu Prewencji w kilku jednostkach penitencjarnych zasygnalizowany został problem zasadności oraz częstotliwości dokonywania kontroli osobistych. Zarzuty w tej mierze są także formułowane w skargach indywidualnych. Informacji o przeprowadzeniu kontroli osobistej, jej przyczynach i osobach jej dokonujących nie odnotowuje się w żadnej dokumentacji Służby Więziennej. Kwestia ta była poruszana w wystąpieniu do Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, który jednak stwierdził, że dotychczasowy sposób prowadzenia kontroli osobistych sprawdził się w praktyce i nie powinien być zmieniany. W ocenie Rzecznika obecna sytuacja w zakresie kontroli osobistych daje podstawy do sformułowania zarzutu naruszenia przepisu art. 78 Konstytucji, w myśl którego każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, a wyjątki od tej zasady i tryb zaskarżenia powinny być określone w ustawie. Przyjmując, że poddanie kontroli osobistej osadzonego jest decyzją, nie służy na tę decyzję środek zaskarżenia. Zdaniem Rzecznika okoliczności kontroli osobistej określone w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego powinny zostać doprecyzowane, w szczególności poprzez wskazanie, iż na decyzję w tej mierze służy środek zaskarżenia. Jednocześnie pilnego rozważenia w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wymaga kwestia obligatoryjności kontroli osobistych osadzonych tzw. niebezpiecznych w każdym przypadku opuszczenia i powrotu do celi. Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się z prośbą o poinformowanie o stanowisku w sprawie.

 

Wystąpienie dołączone do tego dokumentu:

Data odpowiedzi:

Opis odpowiedzi:

Minister Sprawiedliwości (19.01.2015 r.) zgodził się, że przepisy dotyczące sposobów przeprowadzenia kontroli osobistej są sformułowane zbyt ogólnie i mogą rodzić niebezpieczeństwo naruszenia standardów określonych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Jednak nie można twierdzić, że obowiązujące przepisy w ogóle nie rozróżniają rodzaju kontroli osobistej oraz jej stopnia dokładności w różnych sytuacjach. Niemniej jednak Ministerstwo Sprawiedliwości dostrzega potrzebę doprecyzowania sposobu przeprowadzenia kontroli osobistej. Prowadzone są prace legislacyjne nad nowym rozporządzeniem w sprawie ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej. Projekt rozporządzenia przewiduje również nowe rozwiązania w zakresie postępowania z osadzonymi niebezpiecznymi. Następnie zostaną podjęte działania zmierzające do zmiany przepisów ustawowych, nakładających na funkcjonariuszy Służby Więziennej obowiązek każdorazowej kontroli osobistej osadzonego przy wyjściu i powrocie do celi mieszkalnej.
Odnosząc się do dopuszczalności i możliwości zaskarżania decyzji dotyczącej kontroli osobistej Minister podkreślił w odpowiedzi, że z uwagi na fakt, iż podstawą kontroli pomieszczeń i kontroli osobistej są przepisy ustawy, jej przeprowadzenie nie wymaga decyzji dyrektora jednostki penitencjarnej. Kontrola osobista lub kontrola pomieszczenia może zostać przeprowadzona przez funkcjonariusza Służby Więziennej w każdym czasie, o ile przemawiają za tym względy porządku lub bezpieczeństwa. Sytuacje uzasadniające przeprowadzenie kontroli osobistej występują nagle i najczęściej wymagają szybkiej reakcji ze strony funkcjonariuszy Służby Więziennej. Kontrola osobista powinna być poprzedzona indywidualną oceną ryzyka oraz przeprowadzona zgodnie z prawem, z poszanowaniem godności skazanego. W świetle powyższego nie można zgodzić się ze stanowiskiem, że ustne zakomunikowanie skazanemu, iż zostanie poddany kontroli osobistej jest zaskarżalną decyzją dyrektora jednostki penitencjarnej. Decyzjami w rozumieniu kodeksu karnego wykonawczego nie są dyspozycje o charakterze ogólnym, jak też działania faktyczne organów postępowania wykonawczego. Mogą one być przedmiotem wniosków, skarg i próśb wnoszonych do organów wykonujących orzeczenia w trybie administracyjnym. Mogą być też przedmiotem czynności nadzorczych sędziego penitencjarnego, Dyrektora Generalnego lub dyrektora okręgowego Służby Więziennej.