Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W Bydgoszczy zróżnicowano sytuację osób z niepełnosprawnościami co do opłat za parkowanie w zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności
• O identyfikator darmowego parkowania w Strefie Płatnego Parkowania może się tam ubiegać osoba mająca kartę parkingową, wydaną wyłącznie na podstawie orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do prezydenta Bydgoszczy Rafała Bruskiego

Do Rzecznika wpłynął wniosek ws. Regulaminu Strefy Płatnego Parkowania, załącznika do uchwały Rady Miasta Bydgoszczy z  27 października 2021 r. w sprawie ustalenia strefy płatnego parkowania oraz wysokości opłat za parkowanie i sposobu pobierania tych opłat. Wnioskodawca pisze, że w sposób nieuzasadniony zróżnicowano sytuację osób z niepełnosprawnościami, które mogą wnioskować o wydanie  identyfikatora osoby niepełnosprawnej, uprawniającego do darmowego parkowania w Strefie Płatnego Parkowania.

Przyjęto, że osoby z niepełnosprawnością z kartą parkingową mogą bezpłatnie parkować na tzw. kopertach. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku zasad ich parkowania na pozostałym obszarze strefy - Regulamin zobowiązuje je bowiem do wyrobienia dodatkowego dokumentu w postaci tzw. identyfikatora osoby niepełnosprawnej. Może go uzyskać osoba mająca  kartę parkingową, ale wydaną wyłącznie na podstawie orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności z kodem przyczyny 05-R lub 10-N.

Dochodzi tym samym do różnicowania osób z niepełnosprawnością, której wyznacznikiem jest rodzaj i stopień niepełnosprawności. Osoby ze znaczną niepełnosprawnością z kodem przyczyny 05-R lub 10-N mogą bezpłatnie parkować w miejscach, gdzie np. osoby z niepełnosprawnością znaczną, która powstała na skutek innych przyczyn zdrowotnych lub osoby z niepełnosprawnością z kodem przyczyny 05-R lub 10-N, jednak w stopniu umiarkowanym, muszą ponosić opłatę.

Zgodnie z Prawem o ruchu drogowym osobom z niepełnosprawnością znaczną lub umiarkowaną, mającym znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się, osobom z niepełnosprawnością, które nie ukończyły 16 roku życia, mającym znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się oraz placówkom zajmującym się opieką, rehabilitacją lub edukacją wyżej wskazanych osób przysługuje możliwość uzyskania karty parkingowej. Korzystać z niej mogą również kierujący pojazdami przewożącymi osoby niepełnosprawne, które mają kartę parkingową czy pojazdami należącymi do placówek.

Uzupełnienie zawiera ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zawęża ona katalog osób z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym, które mogą się ubiegać o wydanie karty parkingowej do osób, u których przyczyna niepełnosprawności oznaczona została symbolem 04-O (choroby narządu wzroku), 05-R (upośledzenie narządu ruchu), 10-N (choroba neurologiczna) lub 07-S (choroby układu oddechowego i krążenia). 

Dzięki karcie parkingowej osoby z niepełnosprawnościami z jednej strony mogą nie stosować się do określonego katalogu znaków drogowych, z drugiej - są zwolnione z opłat, co nie obejmuje prawa m.in. do  bezpłatnego parkowania. Zasady kosztów parkowania w strefach przekazano bowiem do uregulowania samorządom.

Wprowadzając opłaty abonamentowe oraz opłaty zryczałtowane za postój pojazdów w strefie płatnego parkowania, rada gminy dysponuje znaczną swobodą regulacyjną, jednakże nie może tego zrobić w sposób dowolny. Musi mieć bowiem na uwadze m.in. zasadę równości (art. 32 Konstytucji), z której wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów znajdujących się w zbliżonej sytuacji oraz zakaz różnicowania w tym traktowaniu bez przyczyny znajdującej należyte uzasadnienie w przepisie rangi ustawowej. 

Dyskryminacja oznacza natomiast nieakceptowalne tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw. Dla oceny danej sytuacji jako dyskryminacji istotne jest określenie kryterium zróżnicowania, a także ocena zasadności jego wprowadzenia.

Wydaje się zatem, że jeżeli samorząd podejmuje inicjatywę wprowadzenia tzw. zerowego abonamentu w stosunku do osób z niepełnosprawnościami z kartą parkingową, to powinien objąć nią osoby, które na mocy przepisów ustawowych są uprawnione do jej otrzymania. Nie wolno przy tym zapominać, że chodzi o grupę o szczególnych potrzebach w zakresie m.in. transportu do podmiotów leczniczych, placówek rehabilitacji czy oświatowych - nierzadko oddalonych od miejsca zamieszkania.

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Valeri Vachev zwraca się do prezydenta Bydgoszczy o wyjaśnienie powodów zróżnicowania sytuacji osób z niepełnosprawnościami ze względu na rodzaj ich niepełnosprawności przy ustalaniu katalogu osób uprawnionych do  identyfikatora osoby niepełnosprawnej.

XI.816.2.2023