Biuletyn Informacji Publicznej RPO

3 września 2024 r. w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich odbyło się drugie spotkanie Rady Osób z Niepełnosprawnościami. Głównymi tematami spotkania była asystencja osobista osób z niepełnosprawnościami oraz dostępność wyborów i procesu głosowania.

Spotkanie otworzył RPO Marcin Wiącek, który zwrócił uwagę, że temat asystencji osobistej jest kluczowy przy dążeniu do realizacji idei niezależnego życia.

- Wielokrotnie apelowałem o przyjęcie rozwiązań systemowych dot. asystencji osobistej. Tak, aby każdy kto potrzebuje wsparcia, mógł się o nie ubiegać – wskazał Rzecznik.

RPO zauważył, że punktem przełomowym wydawało się być powołanie Zespołu ds. asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami przez Prezydenta RP. Zespół ten pracował nad projektem ustawy dotyczącym asystencji. Rzecznik kierował wystąpienia generalne wskazujące na istotę asystencji osobistej w świetle postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, a z czasem kierował również uwagi i potrzebę poprawek do projektu o asystencji.

Marcin Wiącek zaznaczył, że asystencja osobista jest również jednym z ważniejszych zagadnień zawartych w informacji rocznej za rok 2023. Wdrożenie asystencji osobistej wymaga jednak intensyfikacji prac nad projektem ustawy przygotowywanym przez rząd, przy jednoczesnym wsłuchaniu się w głos osób, do których ta usługa ma być kierowana.

Przewodniczący Rady Bartosz Radomski zwrócił uwagę, że jedną z kluczowych kwestii jest wątek braku zapewnienia ciągłości udzielanego wsparcia, dlatego szczególnie ważne jest wyeliminowanie wprowadzania usług asystenckich w formie programów i przechodzenie na stałe, uregulowane ustawowo rozwiązanie.

- Największym problemem w temacie asystencji osobistej w Polsce jest brak systematyczności tych usług. I to jest problem, który rozwiązuje ustawa. Jeżeli chodzi o wybór i dobór asystentów, to zgadzam się, że nie powinny to być osoby mieszkające razem. Nie ma możliwości rozgraniczenia, kiedy pracujemy, a kiedy robimy coś prywatnie. Z drugiej strony, asystent jest osoba, którą dopuszczamy w bardzo intymne strefy życia. To też nie może być osoba obca, osoba narzucona przez MOPS, PCPR, czy przez kogokolwiek innego. Asystentem musi być ktoś zaufany, znany nam i wręcz zaprzyjaźniony. Każdy z nas ma inne potrzeby i to my powinniśmy decydować, w czym ma asystent pomóc. Z kolei kwestia kompetencji i doświadczenia zawodowego asystenta, to również jest bardzo szeroki i trudny temat – mówił Bartosz Radomski.

- Kluczowym jest, aby proponowane rozwiązania odpowiadały na potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami – podkreślił Rzecznik i poprosił członków Rady o podzielenie się doświadczeniami związanymi z korzystaniem z usług asystenckich oraz dyskusję na temat kluczowych elementów nowo projektowanych rozwiązań.

W pierwszej części spotkania Rada przeprowadziła dyskusję nad czterema kwestiami dotyczącymi asystencji. Zastanawiano się nad możliwością wyboru asystenta osobistego, jak powinno to wyglądać oraz jaki powinien być zakres wyboru. Członkowie Rady podjęli tez próbę sprecyzowania czynników, od których zależy wybór asystenta.

Następnie poruszono kwestię nadzoru usługi i nadzoru asystenta – kto i w jakim zakresie powinien nadzorować całość usługi i nadzorować jakość usług świadczonych przez asystenta. Jak podkreślili uczestnicy spotkania, niezwykle ważne jest, aby nadzór ten był skuteczny, ale nie utrudniał realizacji samej usługi. Rzecznik dopytał również o opinie uczestników Rady na temat zatrudniania w roli asystenta członków rodziny.

Dyskusja była bogata w różnorodność głosów i stanowisk. Wskazywała na szerokie potrzeby związane z asystencją, uzależnione również od czynników takich jak m.in.: miejsce zamieszkania, wskaźnik bezrobocia na danym obszarze, niskie płace dla asystentów, niezrozumienie idei asystencji – powszechnie rozumianej jako jednej z form opieki.

Druga część spotkania poświęcona była tematowi dostępności wyborów i procesu głosowania w wyborach. Rada przeprowadziła dyskusję, w której trakcie przystąpiono do przygotowania postulatów Rady OzN w tym zakresie.

Spotkanie rady prowadziła pełnomocniczka Rzecznika Praw Obywatelskich ds. praw osób z niepełnosprawnościami Monika Wiszyńska-Rakowska.

Rada Osób z Niepełnosprawnościami działająca przy Rzeczniku Praw Obywatelskich pełni funkcję opiniodawczo-doradczą w zakresie praw osób z niepełnosprawnościami i zapewnia RPO wsparcie w realizacji zadań w zakresie monitorowania wdrażania postanowień Konwencji. W jej skład wchodzą 33 osoby, w tym 31 osób z różnymi niepełnosprawnościami z całej Polski. Jest to Rada samorzeczników, nie organizacji pozarządowych. Głównym celem Rady jest włączenie osób z niepełnosprawnościami w monitorowanie przez Rzecznika Praw Obywatelskich wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami.