Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Strażak, który zmarł po wypadku podczas ćwiczeń, nie miał uroczystego pogrzebu, a rodzinie nie zwrócono jego kosztów 
• To efekt luki w przepisach ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, według której koszty pogrzebu pokrywa PSP, jeżeli śmierć strażaka nastąpiła „na skutek wypadku pozostającego w związku z udziałem w akcji ratowniczej” 
• Tymczasem w innych formacjach mundurowych obligatoryjne pokrycie kosztów pogrzebu dotyczy także ćwiczeń
• AKTUALIZACJA: KPRM zgadza się z koniecznością wprowadzenia zmiany legislacyjnej dotyczącej ujednolicenia pokrywania kosztów pogrzebu w przypadku zgonów funkcjonariuszy, które miały związek z pełnieniem służby - niezależnie od podstawy prawnej

Rzecznik Praw Obywatelskich interweniuje w sprawie zmian tych przepisów u Wojciecha Labudy, pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds. reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci.

Na tle indywidualnej sprawy badanej przez RPO pojawiła się kwestia zmiany art. 103 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej. Chodzi o umożliwienie pokrycia kosztów pogrzebu strażaka zmarłego wskutek wypadku w czasie pełnienia służby ze środków jednostki organizacyjnej PSP.

Z art. 103 ust. 2 ustawy o PSP wynika, że jeżeli śmierć strażaka nastąpiła „na skutek wypadku pozostającego w związku z udziałem w akcji ratowniczej”, koszty pogrzebu pokrywa się ze środków właściwej jednostki organizacyjne PSP.  Oznacza to, że obligatoryjny zwrot kosztów pogrzebu jest ograniczony jedynie do wypadku w związku z udziałem w akcji ratowniczej. 

Przepisy pozostałych formacji mundurowych są znacznie bardziej korzystne. Obligatoryjne pokrycie kosztów pogrzebu następuje po wypadkach pozostających w związku ze służbą. Obejmują zatem także ćwiczenia związane podnoszeniem sprawności fizycznej oraz  umiejętności.

Z odpowiedzi Komendanta Głównego PSP na pytanie RPO wynika, że prace koncepcyjne w zakresie ujednolicenia przepisów dotyczących zasiłków pogrzebowych i pokrywania kosztów pogrzebu zmarłych żołnierzy i funkcjonariuszy realizowane są odrębnie pod kierunkiem Pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds. reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci. Podczas  wideokonferencji z 11 października 2022 r. omawiano konieczność zmiany art. 103 ust. 2 ustawy o PSP. 

Według Komendanta Głównego PSP trwają prace mające na celu uzgodnienie z MSWiA treści odpowiednich przepisów. Komendant nie jest zaś podmiotem odpowiedzialnym za przebieg procesu legislacyjnego, który mógłby określić harmonogram prac i ostateczne brzmienie nowelizacji. 

RPO Marcin Wiącek przesyła zatem pełnomocnikowi korespondencję dotyczącą sprawy, prosząc o informację o stanie prac legislacyjnych.

Odpowiedź Wojciecha Labudy, pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds. reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci

Uprzejmie informuję, iż w pełni zgadzam się z koniecznością wprowadzenia postulowanej zmiany legislacyjnej, dotyczącej ujednolicenia kwestii pokrywania kosztów pogrzebu w przypadku zgonów funkcjonariuszy, które miały związek z pełnieniem służby - niezależnie od podstawy prawnej (ustawy partykularnej).

W toku prac powołanego przeze mnie Decyzją nr 1/2021 z dnia 11 lutego 2021 roku „Zespołu Doradczy Pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów do spraw opracowania reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci” w 2021 i 2022 r. wypracowano kierunkową koncepcję zmian legislacyjnych dotyczących zasiłków pogrzebowych i pokrywania kosztów pogrzebu. W skład zespołu weszli przedstawiciele m.in.: Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Finansów, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA, Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, Kancelarii Sejmu, Prokuratora Krajowego i służb mundurowych.

W efekcie prac Zespołu opracowano kilka kluczowych propozycji, dotyczących elektronizacji i uproszczenia procedur związanych z uzyskaniem zasiłków pogrzebowych, ale też obejmujących:

doprecyzowanie, jakie wydatki można pokrywać z zasiłku pogrzebowego (w tym wskazanie katalogu otwartego kosztów pogrzebu);ujednolicenie przepisów ustaw szczególnych, dotyczących zasiłków pogrzebowych i pokrywania kosztów pogrzebu.

W zakresie pokrywania kosztów pogrzebu w służbach mundurowych wstępnie zaproponowano ujednolicenie przesłanki jako śmierć „mająca związek ze służbą lub na skutek wypadku pozostającego w związku ze służbą”, a także możliwość pokrywania kosztów w przypadku zgonu „wskutek choroby pozostającej w związku ze służbą”.

Niestety z uwagi na brak decyzji Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, jako kluczowego interesariusza i odpowiedzialnego za referencyjną w zakresie zasiłków pogrzebowych ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - co do możliwości rozpoczęcia właściwych prac legislacyjnych i uzyskania wpisu do Wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów - dalsze działania pozostają zawieszone do czasu uzyskania takiej decyzji. Jednocześnie nie stoi to na przeszkodzie realizacji prac legislacyjnych przez poszczególnych ministrów - w zakresie obejmującym ustawy partykularne.

WZF.7044.1.2019