Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatele skarżą się na długi czas trwania postępowania przed sądami
• Przed warszawskim sądem okręgowym na pierwszą rozprawę czeka się nawet 2 lata
• Jakie są przyczyny tak długich terminów? Czy i jakie działania usprawniające pracę sądów są podejmowane? O odpowiedzi na takie pytania RPO prosi Ministerstwo Sprawiedliwości
• AKTUALIZACJA: Od wielu lat jednym z najważniejszych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości jest długi czas trwania postępowań sądowych. Skrócenie czasu rozpoznawania spraw należy zatem, do priorytetowych zadań nadzorczych Ministra Sprawiedliwości - odpowiada resort
• A posiadane przez Ministra Sprawiedliwości instrumenty nadzoru administracyjnego nie są narzędziem wystarczającym do poprawy i utrzymania sprawności postępowania

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga obywatelki, która będąc stroną postępowania przed warszawskim Sądem Okręgowym została poinformowana, że na pierwszą rozprawę musi czekać około dwóch lat od daty wpływu sprawy do sądu.

RPO zauważa, że sprawa ta jest jedynie przykładem ogólnej trudnej sytuacji, w której znaleźli się obywatele, których sprawy rozpatrywane są przez Sąd Okręgowy w Warszawie.

Ze statystyk tego sądu wynika, że w ubiegłym roku do SO w Warszawie wpłynęło niemal 65 tyś spraw cywilnych, zaś pozostałość z lat poprzednich wyniosła ponad 43 tysiące spraw. Czas trwania postępowania w sprawach cywilnych rozpoznawanych w pierwszej instancji wyniósł ponad 12 miesięcy dla ponad 3 tysięcy spraw, a w przypadku ponad 5 tysięcy spraw ponad rok trzeba było czekać na wyznaczenie pierwszego terminu rozprawy.

Zdaniem obywatelki tak długi czas oczekiwania oznacza przewlekłość. Skarżąca wskazuje, że tak odległe terminy godzą w Jej konstytucyjne prawo do sądu, a wynik postępowania po tak długim terminie rozpoznania sprawy, nie będzie miał już praktycznie żadnego znaczenia dla strony.

W związku z tym Zastępca RPO Stanisław Trociuk prosi podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Katarzynę Frydrych o informacje - jakie są przyczyny takiej sytuacji i czy MS podejmuje działania mające na celu skrócenie czasu oczekiwania na rozpoznanie sprawy w sądach, w tym w szczególności w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Prosi również o wskazanie jakie są to działania.

Najważniejsze fragmenty odpowiedzi dyr. Departamentu Nadzoru Administracyjnego Pawła Zwolaka 

(...)

Odnosząc się do zagadnienia diagnozy trudnej sytuacji Sądu Okręgowego w oraz działań podejmowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości mających na celu skrócenie czasu oczekiwania na rozpoznanie spraw, na wstępie pragnę podkreślić, iż od wielu lat jednym z najważniejszych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości jest długi czas trwania postępowań sądowych. Skrócenie czasu rozpoznawania spraw należy zatem, do priorytetowych zadań nadzorczych Ministra Sprawiedliwości.

Przeprowadzona w tutejszym Departamencie analiza wskazuje, iż czynnikiem, który w sposób istotny przełożył się na wydłużenie się czasu trwania postępowań sądowych, w szczególności w Sądzie Okręgowym w w pionie cywilnym, jest obserwowany na przestrzeni ostatnich lat wzrost wpływu spraw.

Wpływ na sprawność postępowań mają także inne czynniki niezależne od sądu, a mianowicie:

• stale rosnący stopień skomplikowania spraw, występowanie w nich istotnych zagadnień prawnych oraz narastanie objętości materiału dowodowego i poszerzaniem zakresu prowadzonego postępowania dowodowego,
• problemy z pozyskaniem w rozsądnym terminie opinii biegłego,
• zachowanie samych stron, które niejednokrotnie dążą do odwleczenia w czasie momentu rozstrzygnięcia sprawy jako całości bądź kwestii incydentalnej (powyższemu mają jednak przeciwdziałać zmiany k.p.c, wprowadzone w życie z dniem 7 listopada 2019r.),
• zwiększanie kognicji sądów cywilnych i gospodarczych.

Zjawiskiem niepożądanym pozostają wakaty na stanowiskach sędziowskich i administracyjnych. Ministerstwo Sprawiedliwości na bieżąco obwieszcza o wolnych etatach sędziowskich, nie ma natomiast wpływu na szybkość ich obsadzania.

Na aktualną sytuację sądów w Polsce, w tym Sądu Okręgowego, wpływ miały także ekstremalnie trudne warunki, związane z epidemią wirusa SARS- Cov-2 oraz wprowadzenie na terenie kraju stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii.

W zakresie funkcjonowania sądownictwa powszechnego ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2, następnie ustawą z dnia 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARSCoV-2 wprowadzono, z inicjatywy Ministra Sprawiedliwości, rozwiązania dzięki którym możliwe stało się przyspieszenie rozpoznawania spraw, pozwalając na wychodzenie z zaległości. Efekty podjętych działań są widoczne w postaci wzrostu liczby załatwień, jednakże na ogólną poprawę sprawności postępowań, w związku ze znaczną ilością pozostałości oraz wzrostem liczby spraw wpływających do sądów, trzeba niestety zaczekać. 

Minister Sprawiedliwości dostrzegł też potrzebę pilnego stworzenia systemu teleinformatycznego pozwalającego na wnoszenie/doręczanie pism drogą elektroniczną.

W dniu 18 listopada 2020 r. została uchwalona ustawa o doręczeniach elektronicznych (Dz. U. poz. 230), która przewiduje zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego oraz Kodeksie postępowania karnego, mające na celu wprowadzenie możliwości wnoszenia oraz doręczania pism procesowych w toku procedury sądowej przy wykorzystaniu ustandaryzowanych usług rejestrowego doręczenia elektronicznego oraz publicznej usługi hybrydowej.

Należy podkreślić, iż posiadane przez Ministra Sprawiedliwości instrumenty nadzoru administracyjnego nie są narzędziem wystarczającym do poprawy i utrzymania sprawności postępowania. Trzeba bowiem, jak wyżej wskazano, uwzględnić szereg innych aspektów funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, które oddziałują na sprawność postępowań. 

W sferze legislacyjnej Minister Sprawiedliwości może jedynie inicjować działania, które w jego przekonaniu skutkowałyby skróceniem czasu trwania postępowań sądowych.

VII.514.2.2022