Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obraz statystyczny przestępstwa uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego (art. 209 k.k.)
• W odpowiedzi na prośbę z 7 marca 2019 r. o przekazanie informacji o wstępnej analizie efektywności wprowadzonych zmian w przepisach w 2018 roku RPO otrzymał opracowanie dr. Pawła Ostaszewskiego

Jak pisze dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości dr Marcin Romanowski, celem opracowania jest zgromadzenie danych statystycznych do analizy wpływu nowelizacji z 23 marca 2017 r. ustawy Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2017 r. poz. 952) na skuteczność ścigania przestępstwa uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego (art. 209 k.k.) w 2018 r.

Policja ani Prokuratura nie prowadzą statystyk liczby zawiadomień o popełnieniu przestępstwa. Najbardziej zbliżoną informacją jest w tym przypadku liczba postępowań wszczętych przez Policję

Prokuratura prowadzi statystyki liczby wszczętych i zakończonych postępowań przygotowawczych (także wg sposobu zakończenia, w tym postępowaniach umorzonych i wniesionych aktach oskarżenia). Zwróciliśmy się do Prokuratury krajowej o dane dotyczące liczby tych postępowań z art. 209 k.k. w latach 2016-2018.

Ministerstwo Sprawiedliwości dysponuje danymi o liczbie prawomocnych i nieprawomocnych (w I instancji) wyroków skazujących z art. 209 k.k. Za rok dostępne są teraz jedynie dane o osądzeniach i skazaniach nieprawomocnych. Dane te nie umożliwiają rozróżnienia na wyroki zapadłe na podstawie „starych” i znowelizowanych przepisów.

Ministerstwo Sprawiedliwości dysponuje danymi o liczbie osób wobec których zastosowano system dozoru elektronicznego, jednak nie w podziale na kategorie przestępstw. Ministerstwo Sprawiedliwości nie dysponuje danymi o liczbie spraw w których podejrzani korzystali z instytucji czynnego żalu (art. 204 par. 4 i 5 k.k.)

Ministerstwo Sprawiedliwości dysponuje danymi o liczbie prawomocnych i nieprawomocnych (w I instancji) wyroków skazujących z art. 209 k.k. w podziale na rodzaje wymierzonych kar. Jak już sygnalizowano, za rok 2018 dostępne są teraz jedynie dane o karach wymierzonych iw wyrokach nieprawomocnych.

Ministerstwo Sprawiedliwości dysponuje danymi o rodzajach stosowanych środków karnych w prawomocnych wyrokach skazujących z art. 209 k.k., ale jak już sygnalizowano, dane te za rok 2018 nie są teraz dostępne (przewidywany termin dostarczenia tych danych to koniec roku 2019).

Dane statystyczne

Tabela 1. Dane policyjne. Liczba postępowań wszczętych przez Policję i liczba przestępstw stwierdzonych z art. 209 k.k.

Źródło: „Atlas Przestępczości w Polsce 5", policja.gov.pl, dane Komendy Głównej Policji.

W tabeli uwzględniono przestępstwa z art. 209 § 1 i 1 a (lata 2017 i 2018) k.k. z 1997 roku i z art. 186 k.k. z 1969 roku.

Spadek liczby przestępstw uchylania się od obowiązku alimentacyjnego po roku 2004 może się wiązać z mniejszą zgłaszalnością tych czynów spowodowaną zniesieniem Funduszu Alimentacyjnego 1 maja 2004 roku wraz z wejściem w życie ustawy o świadczeniach rodzinnych. Z Funduszu Alimentacyjnego korzystało ponad 500 tys. osób. Fundusz ten został przywrócony w lipcu 2008 roku.

Wzrost liczby przestępstw uchylania się od obowiązku alimentacyjnego w roku 2009, może być także wynikiem korekty dokonanej ustawą z dnia 7 września 2007 r. w treści art. 209 2 kk., w wyniku czego z dniem 1 października 2008 r. poszerzył się krąg podmiotów uprawnionych do składania wniosku o ściganie przestępstwa z art. 209 § 1 kk. Obok pokrzywdzonego i organu pomocy społecznej w miejsce uprawnionego do złożenia wniosku o ściganie tylko organu udzielającego odpowiedniego świadczenia rodzinnego albo zaliczki alimentacyjnej, upoważniono każdy organ podejmujący działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

Tabela 2. Dane prokuratorskie. Liczba wszczętych i zakończonych postępowań przygotowawczych z art. 209 k.k. (wg sposobu zakończenia)

Źródło: Dane Prokuratury krajowej na podstawie baz danych SIP LIBRA 2,5.

Tabela 3. Dane sądowe. Osądzenia nieprawomocne z art. 209 k.k. {osądzeni, umorzenia, skazani, uniewinnieni)

Źródło: Sprawozdania statystyczne MS-S6r.

Tabela 4. Dane sądowe. Skazani nieprawomocne z art. 209 k.k. (wg rodzaju kary)

Źródło: Sprawozdania statystyczne MS-S6r

Tabela 5. Dane sądowe. Skazania nieprawomocne z art. 209 k.k. w wyniku uwzględnienia wniosku z art: 335 § 1 i art. 387 § 1 kpk

Źródło: Sprawozdania statystyczne MS-S6r

Tabela 6. SKAZANIA (W LICZBACH BEZWZGLĘDNYCH)    

Źródło: „Atlas Przestępczości w Polsce 5”, dane Ministerstwa Sprawiedliwości